Rrugicat e Tiranës

Ende ka në Tiranë rrugica të ngushta me kalldrëm dhe shtëpi të ulëta anëve, të cilat çdokush i ndërtoi sipas trilleve të veta arkitekturore. Muret rrethues prej qerpiçi të oborreve janë të lyer me gërqele lëbyrëse dhe, përsipër i mbrojnë nga rrebeshet e shirave tjegullat me myshk dhe me një bimësi të çuditshme si e shkretëtirave, ku rrëshqet ndonjë mace syndezur, apo ku çukit ndonjë gjel i fryrë pendëkuq si prush i dafurruar…

Nëpër telat e shtyllave elektrike që pingulen përgjatë rrugicave, ngecin ende balonat e kalamajve si re të harruara dhe, mblidhen në çastin e mbërritjes, apo të shtegtimit dallëndyshet e hareshme, për të cilat, krahasimi me notat muzikore është aq i gjetur dhe i bukur sa, kot të përpiqesh të gjesh një tjetër. 
Po çatitë? Të purpurta dhe të pjerrëta, me tjegullat që valëzojnë e valëzojnë, aq sa po ta përqëndrosh vështrimin, të merren mendtë, ato humbasin skajeve pas degëve të shtrira të pemëve, duke të nxitur plot fantazi të përfytyrosh vatrat e ngrohta, dhe odat gjithë lajle e lule të nënave të reja, me gjinj të gufuar…

Pastaj çezmat në oborr që rrjedhin pa pushim dhe çelin në ajër ylbere, fiqtë e lashtë më tutje, që i çukit bengu i pakapshëm dhe i artë si dielli dhe hurmat që mbeten deri në dhjetor majë drurëve të zhveshur dhe të nxirë, dhe duken në sfondin e gushëpëllumbtë të qiellit si një konstelacion që i është afruar tokës! Pastaj lulet e kumbullave dhe të bajameve që hidhen jashtë avllisë si dallgët përtej bregut…

Por, në këto rrugica të ngushta si intimiteti, drita dhe hija, që ndahen prerazi nga njera – tjetra, janë një dekor alegorik i përhershëm, që zhvendoset pa u kuptuar si akrepi i orëve, por nuk prishet dhe të frymëzon amshim. Nuk mund të lindë dielli në këto rrugica dhe të mos i gëzohesh ditës së re. Nuk mund të vijë pranvera dhe të mos fërgëllohesh i prekur, nuk mund të rritet një vajzë, që gjer dje quhej e vogël dhe ty, tek shtyn portën e rëndë të oborrit që gërvin dhimbshëm të të mos përsillet në kokë vargu fin:

O, u rrit goca, s’e zë jeleku…

Dhe pastaj, po te porta, apo te një kafene, i përmbytyr nga rakia, apo tek të rreh diku gjoksin puhiza, të tjerë vargje, këtë herë më festivë, të shpërthejnë papërmbajtshëm:

Se ç’këndonin shtatë bylbyla;

Këndonin dhe bënin verë…

Verë trallisëse dasmash me farfuri këngësh dhe xixëllima shikimesh, me nuse të yllta, mbështjellë me fustanin e bardhë, që derdhej si tallaz i shkumëzuar, dasma me orizin kërcitës që breshëronte mbi taksi gëzueshëm, dasma me gra mikpritëse, që rreshtoheshin gjer jashtë në rrugicë, të veshura njëlloj dhe që buzëqeshnin ceremonialisht po njëlloj, dasma, që në fund linin zbrazëti dhe shurdhëri të papërballueshme…

Dhe vinte vjeshta dhe nuk mund të zverdhej, pa hedhur më parë fshehtas te një dritare ca gjethe si letra të vonuara:

Ç’u dëshirova të të shoh ty…

Ende ka në Tirane rrugica të paprekura… Në perëndim, gurët radhë – radhë të kalldrëmeve përskuqin si rubinët e një shege të hapur nga ekstaza e ëmbëlsisë, pemët bëhen hije dhe zogjtë flenë, pjergullat shermendepërdhredhur si gërshet i rëndë vajze, kthehen në gravura, muret dhe dhomat ngjyrosen lehtas me një rozë sensuale. Në perëndim hapat në rrugicë kumbojnë më thekshëm, portat kërcasin më trishtueshëm, hëna të trondit kur hapet si gonxhja, trandafilat mavijosen si gjaku i mpiksur, dhe gjembat shpojnë më thershëm…

Unë, që e kam kaluar fëmijërinë në një rrugicë tiranase, futem herë pas here midis tyre. Vetëm. Por, një paraditeje fillimshtatori nisi një shi i beftë si në maj, që të ndalesha dhe të shihja që nga streha e një dyqani, një rrugicë të tillë. Ishte shi i domosdoshëm për një vështrim meditues dhe nostalgjik, madje në një film për këto rrugica, nëse do të xhirohej ndonjë ditë të lume një film për to, kur të mos jetë ende përfundimisht vonë, regjisorit të tij do t’i duhej enkas një shi i tillë regëtitës në ekran, si velaturë, që të jep idenë e të parit me zor dhe sfumimit gjer në zhdukje…

Me mua u futën me vrap nën strehën e dyqanit edhe dy mësuese të zhurmshme të një shkolle aty pranë. Ishin veshur në mënyre ekstravagante, ndoshta ngaqë venin në shkollë ende për punë përgatitore dhe jo për të dhënë mësim përpara nxënësve, por si ishin tashmë ata, kalamajtë e rrugicave? 
Harroheshin ende, si ne dikur pas pëllumbave që i ngrinim në qiell dhe shkriheshim kur ia rrëmbenim njeri – tjetrit? A hipnin edhe ata majë pemëve, a i hanin frutat drejt e nga degët dhe, a i shihnin foletë e stërqokave, të turtujve dhe të trishtilëve fare nga afër? Djersiteshin ata pas topit në fushë, harroheshin pas lojërave dhe, a hynin në klasë, sapo binte zilja? Jo dhe, jo!

Këto rrugica tashmë janë rrethuar rreptësisht nga pallatet e stërmëdhenj prej hekuri dhe betoni dhe, makinat pa fund që lëshohen gjithë histeri, a thua se i ndjek pas një monstër e frikshme jashtëtokësore. E pra binte shi dhe një çast u err aq shumë dhe u duk sikur ra nata para kohe nga një defekt i rëndë astronomik, por qielli sakaq mori dritë sërish dhe, shiu i rrëmbyeshëm gjithë gjëmime dhe bubullima u përndrit si argjend. Ndërkohë u formuan pellgjet e para, mu si ca sy të rishfaqur të njerëzve të harruar. Gjethet dhe kalldrëmi shkëlqenin sikur qeshnin, ndërsa tjegullat nxirrnin avull si bukët e sapodala nga furra.

Ah, rrugica vezulluese si imazhe ëndrre!

Tashmë ju shoh për së largu si nëpërmjet një kaleidoskopi dhe, ju dua siç duhet çdo gjë që humb! Ka ende rrugica në Tiranë...

2000