Adhuruesi

Sa shumë e adhuronte ai shkrimtarin e shquar KD, sa shumë! Po, por shqetësohej, kur i përfilleshin ndër mend njëherësh gjithë librat e tij të pambarimtë, gjithë suksesi i tij kombëtar dhe ndërkombëtar, çmimet e rëndësishme që kishte fituar herë pas here që nga Franca Anglia Gjermania, e deri në Amerikë; shqetësohej rrëmbyeshëm, rrëqethej, nervozohej dhe, fillonte të urrente egërsisht.

Nyjat e trupit, që lart në qafë e deri poshtë te gishtat e këmbëve, si edhe krejt muskujt, nisnin t’i dhembnin seriozisht, a thua se i fryheshin dhe i enjteshin nga një zjarrmi e brendshme në rritje, balli sa nuk i çahej dhe, për aq kohë sa i zgjaste ky trazim në organizmin e tij si të përbërë tërësisht nga një tretësirë acidesh, kishte frikë ta këqyrte fytyrën e tij në pasqyrë, nëse do të qëllonte t’i ndodhej një e tillë pranë në ato çaste, sepse i bëhej sikur tek ajo nuk do t’i shfaqej vetvetja, por një shtrigan i lig.

Urrejtja, që ia përmbyste adhurimin, adhurimin që ngjitej gjer në një idolatri të plotësuar, e cila kishte për tempull pikërisht shtëpinë e KD, i shkaktohej nga dobësia e zilisë dhe, e nxiste deri aty sa të mendonte edhe vrasjen e idhullit.

Ndihej fare i vockël në ato çaste përballë KD dhe, i vente mendja rrjedhshëm te vrasja , te një vrasje gjithsesi naive dhe e stisur, sipas ca skemave të njohura filmash, por pa u zbuluar kurrsesi autori i krimit dhe, kësisoj veprimtaria vërshuese e KD të shteronte, më së fundmi, dhe ai, shkrimtari ende i panjohur dhe i pavlerësuar, të merrte frymë thellësisht dhe të çlirohej si nga kthetrat e një demoni. O, atëherë do ta adhuronte i përgjëruar dhe gjithë patos KD...

Sepse mitizimi, ai i vërteti,ai i qëndrueshmi dhe, i përhershmi, a nuk u fillonte gjithmonë njerëzve të mëdhenj, veçse pas vdekjes, sidomos pas vdekjeve të provokuara dhe, jo aq të atyre për shkaqe natyrore?

Bronzi i monumenteve a nuk derdhej sipas anatomisë së tyre veçse atëherë; emisionet për ta, romanet, këngët, arti në përgjithësi, a nuk shpërthente për ta pas vdekjes?

Atëherë të donin të gjithë, atëherë të pranonin, kur nuk të hasnin më në të njëjtën udhë, në të njëjtin autobus, apo në të njëjtën zyrë, të veshur mirë, apo keq, xhentil apo arrogant. Atëherë, atëherë të dëshironin, kur nuk u ngatërroheshe më nëpër këmbë dhe, ishe çliruar sakaq nga pesha vulgare dhe e humbshme e materies tënde, dhe kishe mbetur veçse shpirt i dëlirë...

E adhuronte e urrente ai KD, e urrenteadhuronte, e megjithatë nuk i ngjante aspak atij fanit të shkurdisur të Xhon Lenonit, të cilin vajti dhe e vrau mu te dera e shtëpisë...

KD le të rronte sa të donte, domethënë, aq sa ç’ia kishte prerë ditën i madhërueshmi, sepse ai, jo vetëm që nuk ishte nga ata që vriste, por as nga ata që godiste njeri me grushte. Por ja që, njeriu që të ndërmarrë disa veprime të caktuara, çfarë nuk rrotullon në mendje vetmevete, çfarë nuk fantazon; nga sjelljet më të virtytshme, deri tek ato me të mbrapshtat, më të pamoralshmet e më të dënueshmet. E rëndësishme është se, sa arrin të vetëpërmbahet dhe, çfarë realizon...

Sa i zakonshëm dukej KD në rrugë; as mjekër, as kapele, asnjë lloj kapeleje, as çantë dhe, as të ecur prej fodulli. Dhe kështu nuk të jepte asnjë lloj shansi për ta imituar, ndërkohë që ai kishte shumë nevojë ta bënte këtë. Nëse nuk e njihje KD, as që të vente mendja se, ishte një shkrimtar, pale një shkrimtar i shquar, i njohur dhe i respektuar në mbarë botën. KD ishte pa dyshim burrë i zoti; e krijoi vetë personalitetin e tij letrar, ndryshe nga shumica e shkrimtarëve dhe artistëve të vendit të tij dhe vendeve të tjera komuniste, të cilëve, personalitetin ua fabrikoi Partia...

Kurrë nuk u tjetërsua ky njeri, kurrë nuk e ndryshoi paraqitjen e jashtme. Siç duket ndihej rehat dhe i pëlqente rutina dhe njëtrajtshmëria si mënyrë jetese, të cilat i siguronin qetësi dhe, e mbronin nga andrallat dhe ngacmimet e kota, duke ia larguar edhe vëmendjen edhe kureshtjen e tepruar dhe bezdisëse të njerëzve meskinë, me të cilët ndeshesh në udhë, apo kudo gjetkë...

Si ta imitoje atëherë këtë idhull, si t’ia kapje taktin dhe, të shënoheshe në përditshmërinë e tij? Fjala vjen, nëse KD do të mbante mbi krye një republikë, e vije edhe ti një të atillë mbi kokën tënde dhe, njerëzit do të nisnin të komentonin; ja, ata të dy, jo vetëm letërsinë e kanë të njëllojtë, por edhe kapelat i mbajnë të njëllojta, posi, posi...

Por KD nuk të linte asnjë shteg të hapur, më keq se ajo ushtria e disiplinuar dhe e ngjeshur fort.

Po në shtëpi, në mjediset e saj të brendshme, si rrinte vallë KD? Po në studion ku krijonte? A vishte pizhame, siç është bërë zakon i çuditshëm në Shqipëri dhe, a mbathte në këmbë pantofla të ngrohta ? Apo vishte, pa e vrarë mendjen fare, ndonjë palë tuta sportive, apo çfarë t’i nxirrte e shoqja e përkushtuar pas tij nga dollapët.

Sa për mënyrën se si shkruante, thoshin se, nuk përdorte kompjuter, por një stilolaps dosido shkollarësh. Dhe nuk rrinte ulur në karrige më tepër se tri – katër orë në ditë...

Por një ditë, tek po vërtitej nëpër labirintet shumëngjyrësh të një supermarketi, sheh KD! As me çantë , as me dosje e as me ndonjë libër, por me një karrocë dore, të cilën e tërhiqte nga pas në qejf të vet. Sa e habitshme dhe sa e pabesueshme; ja, pra përse, nuk u besohet syve nganjëherë. 

Sa jashtë vetes, sa jashtë vetes! Mund të pyesje pa frikë kë të doje dhe, askush prej tyre nuk do të të dëshmonte se, e kishte parë KD, qoftë edhe një herë të vetme të blinte në dyqan, le të themi, një kilogram mollë …

Atëherë, si kështu? O, pa le ku do ta kishte të shoqen; ndoshta ajo nuk do të qe kthyer me atë në Shqipëri? Ose, ose, i ndrydhur nga rregulli dhe, i velur nga mirësjellja, herë – herë edhe false e atyre metropoleve, te të cilat jetonte më të shumtën e kohës, po përse jo, i sfilitur dhe i sëmurur nga ethet djegëse të krijimit të pandërprerë, ka dalë me vendosmëri nga studioja për t’u çlodhur ca, duke ndërprerë çfarëdolloj lidhjeje me mediumin e tij frymëzimdhënës; po po; sa kushtojnë këto ju lutem, oh dy edhe dy bëjnë katër katër edhe katër tetë, oh sa thjeshtë, oh sa bukur…

Po çfarë kishte blerë? Çfarë preferonte, fundi i fundit, të hante KD? Çfarë kishte hedhur sakaq në karrocën e dorës? Sa fat i madh, sa fat i madh; ja pa pritur e pa kujtuar, ashtu siç ia do bytha fatit.

Por KD as që e njihte fare atë për fytyrë, dhe ndoshta nuk e njihte as si shkrimtar, çka do të qe edhe më trishtuese. Megjithatë, aty nëpër dredhat e supermarketit, do t’i afrohej me kujdes, duke e ndjekur hap pas hapi, por edhe duke e çikur herë - herë si pa dashje, sepse nuk do të përmbahej dot.

Por si nuk kishin gëluar ndërkohë gazetarët, si nuk po e rrethonin e t’i merrnin frymën me breshëri pyetjesh? Si iu kishte shpëtuar?

Asnjëherë s’e kishte pasur kaq pranë dhe, kaq për vete idhullin e tij dhe, pikërisht siç do ta dëshironte; në një sjellje private të jetës së tij, qoftë edhe paksa të rëndomtë dhe prozaike, si kjo e ecejakeve nëpër supermarket me një karrocë dore nga pas, jo në një çast solemn, zyrtar dhe festiv, me atmosferë të shpifur.

Por sa mirë që po kryenin në të njëjtën kohë, të njëjtën punë; pazarin. Dhe, kjo të jepte nganjëherë mundësinë që, edhe të mendoje të njëjtat gjëra dhe të bije në rezonancë...

Sa kureshtar ishte veç të vështronte se, çfarë kishte hedhur në karrocë? O, një bukë të zezë goxha të madhe, (bobo, kush e gllabëron gjithë atë!) një shishe vaj luledielli dhe, një tufë presh. Një tufë presh!

Ku ishin verërat e rralla, aragostat proshutat dhe djathërat gjithfarësoj? Apo, e thamë njëherë; i mërzitur me të gjitha, kishte zgjedhur si kontrapunkt të tyre preshin...

Si t’ia bënte? Atij vetë as që i kishte vajtur ndonjëherë në mendje të hante presh. Por ja, me sa dukej, duhej ta hante...

2000

Aksinja

Unë nuk kam shkruar kurrë ndonjë tregim, prandaj mos më nxit kot, sepse edhe këtë ngjarje nga jeta ime veçse do të ta them ty, dëgjoje dhe, po të pëlqeu, bëje një tregim...

Kur më çuan për riedukim në fshat u vrerosa shumë në fillim. I humba të gjitha, thashë. Por, sa mirë që ty nuk është nevoja të ta shpjegoj se çfarë do të thoshte atëherë “riedukim”; mos qesh hidhshëm, sepse e marr me mend se ç'do të thuash...

E pra, kur më çuan për riedukim në fshat, masa e parë që mora ishte ngritja e një biçiklete; prit duro! Jam plotësisht i saktë; ngritja e një biçiklete...

Po shprehem kështu, sepse ky kunati im më dha një trup të vjetër “Robusto” dhe dy disqe të ndryshkur. Të tjerat gjeji vetë, më tha. E sheh! M'u desh vërtet të ngre nga e para një biçikletë. Dymbëdhjetë kilometra në ditë, i dashur mik; gjashtë qytet-fshat dhe gjashtë fshat-qytet. Dimër-verë!

Dhe, ke pare ti! Edhe kur nisesha herët në mëngjes, edhe kur kthehesha pasdite vonë, erën e kisha gjithmonë kundër. E di, e di, që meteorologët do të më thoshin “shko, ore pirdhu!”, por ja që është pikërisht kështu siç po ta tregoj unë; mezi i jepja biçikletës: zhdrak e zhdrak gjithë rrugës. Le që pastaj sa herë jam ftohur keq e mos më keq!

Në fshatin riedukues, duhet thënë që në fillim, se më pritën mirë, paçka se mua më binin në fytyrë ca djersë të yndyrshme shqetësimi. Çfarë pyete? A kam prashitur apo kam korrur ndonjëherë? Posi; madje kam hedhur nëpër ara edhe komposto fekalesh, mut, me një fjalë, i dashur. Sa mirë që nuk të vjen për të qeshur! Pas kaq vitesh edhe mund të qeshje.

Fshati ishte vërtet i bukur. Kishte tokë të begatë, pemë të mrekullueshme, lloj-lloj zogjsh, hije, lumë me shtrat të gjerë dhe të shtrirë, gjithë zaje vezulluese dhe brigje me ferra e shelgje, që lëshoheshin e lëshoheshin...

Unë nuk e kruaja me njeri, më kupton? Dhe flisja fare pak; vetëm kur më duhej të përgjigjesha apo të sqaroja ndonjë gjë te domosdoshme. Mirëpo, edhe ky vetëkontroll, nuk më pengoi të vija re një grua që punonte në brigadën tonë. M'u desh ta shoh vetëm një herë, për të mos ia ndarë më sytë. O Zot! Psherëtiva thellë, gjeta një motiv tërheqës për të ardhur ca si me qejf në kooperativë! Si? E sajova nga e keqja? Jo dhe aq; ke për të parë...

Ishte e stërmadhe, por lëvizte sikur trupi i saj të përbëhej prej një muskuli të vetëm. Tundte bythët; i tundte fort e fort, pa pasur pikën e mëshirës. Po, ç'të bënte e shkreta! Ku ecej dot pa i tundur ato bythë të mëdha!

Merre me mend! Edhe pse vishte pantallona dhe, njëherësh, edhe njëfarë fundi përsipër, ato i dukeshin të bukura, gjithë rrumbullakësi ngacmuese dhe të larta, a thua se ecte gjithë hijeshi mbi taka. Të pëlqen bari djalosh? I mrekullueshëm është vërtet, ashtu i blertë dhe i njomë, shtrirë mes drurëve, apo fushës që e përkëdhel era, por mua më pëlqente trotuari prej betoni i qytetit atëherë. Por, ç'po thoshim? Ajo, o Zot! Tundej e shkundej dhe, pulpat që i zbuloheshin nga përveshja e pantallonave gjer afër gjunjëve, i kishte të bardha dhe të harkuara gjer te kaviljet. Gjoksi i madh i lëkundej kompaktësisht dhe nuk merrej vesh se me çfarë e përmblidhte. Nganjëherë dekolteja; ta përdorim këtë fjalë? Pse jo? E pra, dekolteja e thellë i zbulonte një lëkurë të ndritshme dhe të lëmuar, të cilën ia kishte dhuruar bujarisht natyra.

Një ditë, pasi përshëndeti të gjithë me atë mënyrën e vet provokuese, m'u kthye mua: e more, ti i qytetit...

Nuk të besohet sa shumë nuanca aluzionesh vibrojnë në të folurën e fshatarëve. Askush nuk të shpotit më hidhur se ata. Si? Desh të kruhej, ke të drejtë, por të thashë, unë isha me karton të verdhë, në mos më keq. Megjithatë, të ndiqje sjelljet e saj, ishte një kënaqësi e veçantë, një terapi e dobishme. Në fshat, i dashuri miku im i vëmendshëm dhe, në përgjithësi, në tërë provincat, njerëzit janë, pa përjashtim, me karakteristika të përcaktuara saktë. Nuk ke nga ia mban në atë mjedis të ngushtë; nuk kamuflohesh dot. Pastaj, kur të marrin vesh se kush je, të pranojnë ashtu siç je dhe, shpesh bëhesh edhe proverbial. E tillë ishte edhe ajo. Seç kishte një emër fare të shkurtër, por unë ia vura Aksinja! E sheh! Të pëlqeu edhe ty. Menjëherë Shollohovi vetë do të buzëqeshte zemërgjerësisht tek do të kërkonte të pinte një shishe të uruar vodke. Por unë, morracaku, duhej të sillesha në mënyrë shembullore dhe të mos e kaloja as nëpër mend një aventurë me Aksinjën.

Si? Ndoshta ke të drejtë; nuk do ta hap më parantezën e të ndenjurit urtë. U teprua.

Vazhdojmë; ishte prill, bretkosat kuaknin ndanë lumit, zogjtë fluturonin ulët mbi ara dhe ndalnin mbi plisat e kthyer, shtrëngatat shpërthenin herë pas here, teksa gruri ishte në qumësht. Aksinja, ah çfarë Aksinje e vërtetë! Nuk përqendrohej dot më! Faqet e prushta i zinin pothuaj puçrriza të imëta dhe sytë e zmadhuar dhe vetëtitës të ndillnin paturpësisht. Lëshohej shtegut si një kafshë e bukur me vithe të djersitura dhe të ndritshme, që azdiset gjithë kërcime dhe humbte mes pëshpërimave të shelgjeve, tutje në lumë. Kështu ikte i gjithë prilli, i shkreti ti, ethet erotike e mbërthenin Aksinjën, sapo hynte ky muaj dalldisësh. Po. Dalëngadalë edhe unë u forcova fizikisht së tepërmi dhe, nga fytyra më iku “zbehtësia e qytetit”.

Kur do të na largohesh nga kooperativa, më pyeti një ditë Aksinja. Si nuk i hodhe sytë një herë tutje hundës tënde, o i shkretë; vazhdoi, je edhe goxha gazetar! Nuk i ktheva përgjigje, por vetëm tunda kryet i brengosur.

Por ti, a më beson, qe kisha filluar ta dashuroja dhe të bëhesha xheloz për të? Sinqerisht! Po, sa mirë që nuk zgërdhihesh. Të nesërmen në mëngjes u lëshova përsëri drejt kooperativës sime të shtrenjtë dhe erën, sigurisht, e kisha përsëri kundër. Kisha frikë se mos më shpohej ndonjëra nga rrotat, sepse kopertonat e biçikletës ishin tepër të përdorur dhe vende-vende të qepur, si opingat. Mezi gjeje kopertona të rinj atëherë; ti e mban mend. Në kooperativë mbërrita shpejt. Plehrat kimike, pesticidet dhe insekticidet ishin produktet që urreja më shumë dhe atë mëngjes, për dreq, pikërisht me shpërndarjen e tyre po merreshin. Brigadieri thirri Aksinjen, kinse me ashpërsi dhe, kur ajo u afrua, na u drejtua të dyve: do të shkoni të qëroni kanalin pas vreshtës, jua tregoj unë ku ndodhet, duro ti lakute e dreqit! (ti grykëse, me një fjalë...) Kanali është mbushur dhe ka zënë lëpushka anëve. Prit, t'ju çoj atje Culja. Cule! Hajde këtu more lakoç! Merr karrocën shpejt dhe hiqmu nga sytë!

Pse më thua gjithmonë lakoç, u nxeh Culja, unë ia fus edhe pelës po të dua; ti më quan lakoç...

Në karrocën, që na kalamendte si për të luajtur, u ulëm përballë njëri-tjetrit. Midis këmbëve kishim veglat e punës. Ah, ç'vegla! Pa le ç'këpucë kishim mbathur. Thundra të vërteta, te lerosura me baltë e bajga bashkë. Po, po, miku yt elegant dhe e dashura e tij, që i hidhej gjoksi si baticë deti.

Atë mëngjes fëshfërimës, flladi i krihte arat gjithë kujdes dhe, kikat e njoma dhe te qumshtëzuara të grurit përqafoheshin e ndaheshin sipas një ritmi dehës. Karrocieri, që nuk pranonte të ishte i kredhur, na la një zabel me drurë të ndryshëm, nga ku nuk shihej kanali kullues, prandaj m'u desh një moment për të gjetur anën e zgjatjes së tij. Aksinja ndërkohë kishte lëshuar veglat dhe çantën e saj të madhe rrëzë një akacieje dhe ishte ulur vetë. Nga do t'ia fillojmë? iu drejtova Aksinjës. Bobo! ç'pyetje bëra, thashë me vete në çast dhe prita që ajo të më kthehej me: nga e sat ëme!...

Më është dhjamosur truri këtu te ju, i thashë dhe qesha me gjithë shpirt. Ishim përsëri balle për ballë, ajo e mbështetur pas akacies, unë i ulur këmbëkryq si shkronjësi egjiptian i Luvrit.

Sa e bukur dhe sa e pavetëdijshme ishte Aksinja! Më shpartallonte pavetëdija e saj! E mbërtheva vrullshëm nga krahët dhe, pothuajse zvarrë-zvarrë shkuam dhe u zhytëm mes barit dhe drizave. Aksinja më godiste fort me grushte, më kafshonte përvëlueshëm, ku të mundte dhe, më shante tërë kohës. Më pas filloi të rënkojë mbyturazi dhe thellë, teksa sytë i mbante hapur, gati të shqyer, por, të siguroj se ajo nuk shihte asgjë me ata sy...

Ore, filloi, po edhe ju të qytetit njëlloj e bëki këtë punë?! Kështu më tha, mos u zgërdhi, por a e merr me mend se me ç'ton ma tha? Sikur s'ishte ajo që pak më parë gërvishte qiellin me gishtërinjtë e këmbëve.

Pas disa muajve u caktova mësues në një shkollë tetëvjeçare të qytetit dhe, me punën që beja më dukej (ç'budalla) e pa meritueshme buka që haja. E çfarë se! duke kryer punën fisnike të mësuesit... Por, ti më kupton; mësimdhënia për mua ish si punë çiliminjsh para ferrit në kooperativë, ndonëse edhe aty, Zoti i lumnueshëm, e kishte hedhur një mëkatare...

Aksinja? Ah, kurrë nuk do t'i harroj ethet erotike te saj! Sa shumë m'i pakësuan vuajtjet e ri e du ki mit lidhjet me të! Hiperbola e Aksinjes të tregonte se ka jetë; se ka vdekje, ti e dije vetë.

2001

Një gomar më pak

Kur u hodha në trotuar, m'u duk sikur dola në breg dhe, i shpëtova më në fund ca kafshëve të tmerrshme uji, që më ishin lëshuar pas, për të më kafshuar.

Këtë ndjesi më krijuan makinat e papërmbajtshme, me lloj-lloj turinj, tek ulërinin duke fërshëllyer rrotat dhe duke pulsuar gjithë kërcënim dritat e kuqe. Megjithatë, nga dolën tërë këto makina, që shumëzohen e shumëzohen, mu si ato egërsirat në një mjedis ku është prishur ekuilibri natyror?

Posi, e çfarë nuk po shtohet tani, çfarë nuk po vërshon, duke prishur çdo ekuilibër natyror! Sa pallate betoni po lartësohen vazhdimisht, duke e zhdukur dhunshëm blerimin, duke e mbyllur horizontin dhe, duke e shkurtuar vështrimin! Diellin, tashmë, nuk e shoh të lindë që nga kreshtat e maleve, por që nga tarracat e pallateve përplot antena parabolike që dialogojnë me qiejt pa pushim...

Përditë po e dënon njerëzimi vetveten, paçka që në teori çdo gjë parashtrohet saktësisht! U futa në rrugën me rrape të mëdhenj dhe, m'u ngroh shpirti, por tek po ecja përgjatë trotuarit, pashë në oborrin e gjerë, që shtrihej përpara zyrave të një institucioni evropian, një gomar, që kulloste i kënaqur mes një bari të bukur dhe të paqtë si ai i manastireve. Luante nga pak veshët e gjatë, hante me nge dhe shije të veçantë kullotën evropianë (që gjithsesi, përfshihej brenda kufijve juridikë shqiptarë) dhe drita e tepërt e mesditës ia praronte trupin e shëndetshëm, të pavrarë dhe të pashëmtur nga samari dhe barrët.

Një gomar në një mjedis zyrtar evropian, ku hynin e dilnin tërë ditën e ditës lloj-lloj personalitetesh nga i gjithë kontinenti. Sa do të desha ta dija: a bëhej ndokush kureshtar, kur zbriste nga automobili i tij luksoz, për të parë gomarin mes parcelës së blertë? A ndalej një çast dhe, a mendonte? Unë për veten time, unë, ndala. Ndala dhe fillova edhe të meditoj...

Kulloste gomari, por, kuptohej lehtësisht që ishte i ngopur. Dhe sa i pastër! I ndriste qimja tej e tej njëlloj si flokët e lyera me vaj: ngrinte lart kokën e rëndë, sa herë donte të pushonte së ngrëni dhe, nuk pallte. Madje, nuk besoj të ketë pallur ndonjëherë aty, poshtë dritareve të atyre zyrave. Shihte me ca sy të butë prej shenjtori vetmitar dhe çapitej ngadalë nëpër bar.

Kush kish propozuar fantazisht për të vendosur një gomar në sfond të zyrave evropiane? Mos ndoshta vetë shefi i institucionit? Nëse ishte vërtet kështu, atëherë, çfarë përfaqësonte për atë ky hajvan i përhershëm, për të cilin paguanin edhe edhe ndonjë kuadër, që të kujdesej me përkushtim? Apo shefin, në moshë paksa të thyer e kishte zënë një dembeli seksuale dhe, ereksioni monumental i gomarit e shkundte? Në Evropën klasike, që tashmë është në apogje të zhvillimit industrial dhe kulturor, askush nuk të fyen duke të quajtur gomar. Pra, ka mundësi që, shefi i institucionit prestigjioz ta ketë gomarin kafshën e tij të preferuar dhe, ndonjë ditë, që do të ketë qëlluar me humor të mirë, ka dhënë urdhër t'ia blejnë një e, ta lëshojnë në barin që gjer ahere shkonte dëm.

Por gomarët nuk preferohen nga vendasit, mund t'i ketë pëshpëritur më vesh ndonjë këshilltar me devotshmëri. Gomarët?

Po gomari është kafshë e hijshme, e zgjuar dhe madje fisnike!

Po afresket që shfaqin lindjen e Krishtit? Te të gjitha, pa përjashtim ndodhet gomari i bindur dhe i nevojshëm. Le pastaj, ajo emblema e asaj partisë së famshme amerikane! Blini pra një gomar dhe caktoni një njeri të aftë të merret me të...

Vërtet? Apo mos ndoshta ai qilimi i gjelbër bari, me atë gomarin në mes, ishte për ndonjërin një ekzotikë tipike shqiptare?? Një Shqipëri ne miniaturë? S'e dinë këta të institucioneve që Shqipëria ka ndryshuar aq shumë sa s'njihet më? Nostalgjikëve të Evropës, emisarëve të saj politikë dhe ekonomikë, që vijnë me tepricë te ne, atyre iu pëlqen një tjetër Shqipëri. Gjithnjë iu ka pëlqyer një Shqipëri tjetër! Me ritin e gjakmarrjes, si inerci e luftërave të përhershme, të zhvilluara gjithë romantizëm, me fshatra idil primitivë, ku këndon këndesi dhe rrëmihet toka me parmendë druri, e tërhequr edhe nga gomarë (!)

Mirëpo, institucioni është fundi i fundit një përfaqësi evropiane; jo shqiptare. Prandaj mos prisni të shini një kalë në vend të gomarit të pafajshëm.

Ika nga gomari e, pas disa ditësh munda të pyes një nga shqiptarët që punonte tek ai institucioni me atë gomarin episodik.

Sa shumë e paske vrarë mendjen ti, më qortoi bashkatdhetari. Një ditë prej ditësh, ai gomari, i ngratë, kish humbur të zonë, dhe duke rendur i trembur nëpër rrugë, ngaqë e kishin zënë me gurë, gjen këtë barin këtu dhe hyn brenda. Hyn dhe meqë askush nuk i tha gjë, ai kullos sot e kësaj dite aty, ndërsa i zoti s'i doli që s'i doli...

Poeti

Takova Viktorin dhe, ashtu siç bëjmë çdoherë kur ai vjen në Tiranë, morëm rrugën për te Kafe Shelgu, atje thellë korijeve frushkulluese.

Tryezën pranë dritares së madhe prej druri, ku na pëlqen të ulemi, e gjetëm të lirë dhe, me të zënë vend, Viktori zgjati kryet drejt saj dhe, duke vështruar pemët gjer përtej, tha:

- Ah, kur isha fëmijë, në dhomën time kisha një dritare ja, si kjo, prej druri të pa bojatisur, nga ku dukej, si edhe këtu, një korije e bekuar, e cila shtrihej prapa shtëpisë sonë të stërmadhe. Ndonëse tek ajo futesha çdo ditë dhe qëndroja me orë të tëra, duke kundruar lulet e bardha të pemëve në pranverë, gjethet e verdha në vjeshtë, brymën në dimër, diellin e fshehur mes gjetheve në ditët e bymyera të verës; ndonëse jam mekur së dëgjuari këngët e zogjve të pafundmë të saj, këmbyerazi si në koret e lashtë, njëherë në një krah e një herë në krahun tjetër, sot duket sikur mes përmes asaj parajse, nuk jam harbuar asnjëherë, dhe, se gjithçka që kujtoj e sjell ndër mend, s’është gjë tjetër veçse një përftim nga leximi apo rrëfimet e të tjerëve. Çudi…

- Unë them se ke pasur fat me atë korije dhe me atë dritare. Po çfarë po sheh tani; ku je përqendruar?

- O, që këtu ku jam unë, duket qartë një fole dallëndyshesh, poshtë sprethit të gjerë. Po si nuk e kam vënë re më parë?

- Do të jetë fare e re; dallëndyshet sapo janë kthyer nga shtegtimi dhe, me siguri ajo fole është ende e patharë mirë.

- Po, po; ah si do të çuçuritin të vegjlit e dallëndysheve me të dalë nga vezët, aty në atë shtëpizën e përmallshëme; do të çuçuritin e do të nanurisin netëve në një gjumë mjaltë të ëmbël si edhe ai i bebeve!

- Këto korije janë gjithmonë përplot zogj.

- Korije që vrungullojnë, që i përfshin era kënga dhe shirat pikëllues. Por tashmë rrëketë e ujërave vrujojnë mes përmes barit si të fshehura dhe, papritur shfaqen e feksin tek varen nëpër rrëpira.

- Po zymbylat blu si të mavijosura nga vetëtimat që çelin përgjatë këtyre rrëkeve?

- Çelin herët këto zymbyla, çelin ende pa u ngrohur mirë moti dhe, ashtu të brishtë dhe erëlehtë, të gëzojnë kur i sheh.

- Vetëtimat e ngrenë barin kur kalojnë fushave, e ngrenë dhe e kreshpërojnë.

- E mban mend kur vinim këtu në tetor? Fluturonin në ajër njëherësh zogjtë shtegtarë dhe gjethet e trembura; zogjtë iknin larg e nuk ktheheshim më, kurse gjethet tuhateshin përtokë pak më tutje...

- Zogjtë atëherë iknin, ndërsa tashmë kanë nisur të vijnë radhë - radhë.

- Unë i falënderoj nga zemra zogjtë që kthehen si për të na parë; është vërtet prekës kthimi i tyre! Por, kur po udhëtoja për në Tiranë, foletë e tyre nëpër pemët ndanë rrjedhës së lumenjve dhe ndanë arave, m’u dukën si të harruara, s’di përse!

- Çfarë po shkruan, domethënë, çfarë ke në dorë?

- Përmbylla një libër me haiku, por ndoshta një libërth; gjithsej janë veçse njëqind haiku, të cilat do t’i vendos nga dy në çdo faqe. Prandaj erdha në Tiranë këtë herë, që të dorëzoj librin për botim.

- O, sa mirë, sa mirë! Nuk të kam lexuar ndonjëherë haiku, jam kureshtar të shoh se si i ke.

- I kanë pëlqyer sa s’thuhet ata që m’i kanë lexuar deri tani dhe, besoj se janë treguar të sinqertë; ti e di që unë nuk sforcoj njeri dhe i lë të gjithë të shprehen pa rezervë. Por edhe nëse më pyet se, çfarë mendoj unë vetë për to, po të them se janë vërtet shumë të bukura. I krijoj me qejf të shfrenuar dhe, nganjëherë çuditem se si nuk ka lindur haiku në Shqipëri! E do gjuha shqipe dhe e shpirtëzoi menjëherë. O, shihi shihi gjethet që kanë rënë që vitin e kaluar; ende nuk janë kalbur e nuk janë baltëzuar.

- Ndonjë gjethe të thatë ka ende aty – këtu edhe sipër nëpër degë.

- Të gjitha do të bien e do të zhduken plotësisht me të shpërthyer vrullshëm blerimi i ri.

- O, atëherë do të jetë ngrohur sa ç’duhet toka, ashtu siç ngrohet edhe veza nga klloçka.

- A dëshiron të të recitoj një haiku? Haiku recitohet me dhembje, miku im, pavarësisht se është përshkrues dhe lirik. Ndërkohë po të përzgjedh një: lot lot / shkrehin e derdhin / shelgjet mbi ujëra…

- Po, më pëlqeu menjëherë. Por, siç e di edhe ti, haiku nuk shijohet tërësisht, kur e lexon në një rrethanë si kjo e jona; haiku kërkon vetminë dhe meditimin.

- Gjatë kohës që shkruaja këtë libër, u shqetësova dhe u sëmura aq ligsht, sa më këpuste gjumi orë e pa orë, i përfshirë nga ca ethe përvëluese. Le pastaj po të dilja në rrugë; edhe nëse më përshëndesje gjithë respekt, do të më bëhej sikur më fyeje dhe më poshtëroje.

- Dihet kjo; nuk ka artist që të mos jetë i prekshëm sa edhe fëmijët, kur është në krijim e sipër. Dëgjo; kur ta botosh librin, dua të më japësh një kopje sa më parë.

- O, sa me qejf do të ta jap!

- Por se ç’kisha ndër mend të të thosha? A, a u kujtova; m’i jep sa më shpejt ato markat dhe ato frangat belge që ke në shtëpi, që të t’i këmbej në lekë, përndryshe do të të mbeten në dorë, më keq se ato rublat e Carit të Rusisë, që kishte gjyshi im një herë e një kohë. Ta kam rrëfyer atë historinë e gjyshit tim, apo jo, që shfrynte lart e poshtë: nuk bie Cari, o gomerë; ç’është ky Lenin që na paska dalë? Nuk i këmbeu e nuk i këmbeu asnjëherë ato farë rublash me ndonjë monedhë tjetër të qëndrueshme dhe, i mbetën stivë në sënduk aq sa tepruan që të luaja edhe unë dyqanesh një ditë prej ditësh. Por ty nuk të falet t’i humbasësh ato para, të cilat, ata miqtë e tu të diasporës t’i kanë dhënë gjithë bujari e fisnikëri.

- O Zot, kam shumë nevojë për para dhe do t’i sjell të m’i shkëmbesh sa më parë ato marka e ato franga. Bobo, një numizmatikë e vërtetë! Por rrezik se s’t’i shkëmben më ndokush; ndoshta ato janë hequr fare nga qarkullimi tani që na doli gjumi neve, domethënë mua. Ah, shih, shih atë pëllumbin që u bë i tëri blu, sapo fluturoi mbi ujin e basenit të shatërvanit!

- Shumë bukur, oh sa bukur! Pije atë kafen dhe atë konjakun, sepse të mbledhin. Dukesh që atje tutje që je i drobitur; do të të përcjell unë si përherë, gjer te stacioni i furgonave.

- Po, do të më përcjellësh se s’bën. Nuk kam asnjë gjysmë leku me vete.

- Mirë, mirë…

- Dy net më parë, tek po çlodhesha mes parkut, i ulur në një stol, hëna e re që po shëtiste nëpër udhëzat dredhuese, më solli tronditshëm ndër mend Xhulin, të dashurën timë të fundit; ty të kujtohet Xhuli. Bionde, arrogante dhe e paparashikueshme. Xhulit i djallëzohej fytyra, kur zhvishej.

- Hiqe këtë kapele si prej oxhakfshirësi që e mban mbi krye dhe, vish ca rroba të tjera më të reja dhe më të çelëta; nxin i tëri si të ishe një prift i rrëgjuar. Dalim dhe i blejmë bashkë kur të vish herën tjetër, sepse, po të jetë për ty, ti as që do t’ia dish fare.

- Oh, sa më pëlqeu ky konjaku; ç’lëng këndellës! Të marrim edhe nga një!

- Patjetër…

- Ku do t’i shohim lejlekët sivjet; do t’i gjejmë gjëkundi?

- Eh…

Në furgon hipi me zor të madh, duke vënë pëllëmbët mbi gjunjë gjersa zu vend te një ndenjëse pranë dritares. Sakaq, e mora veç shoferin dhe, pasi ia pagova paratë e biletës, e porosita ta kishte kujdes Viktorin, sepse, fundi i fundit, e kishte edhe klient të përhershëm, Ç’ke ti, ma ktheu shoferi me fytyrë të prishur, ik pa merak, ik pa merak; profesorin e respektojmë të gjithë...

Tirazhin prej vetëm treqind kopjesh të librit me haiku, të titulluar Psherëtima shiu, e tërhoqa unë pas një jave në shtypshkronjë, sepse Viktorin e kishte zënë një grip e nuk po i shqitej. Vajta te stacioni i furgonave, ku hipte Viktori dhe takova shoferin kolerik:

- Kam një porosi të Viktorit, - iu drejtova – ja, këto pakot me libra. Ku do t’i vendosim? Kur të mbërrish në vend do të vijë t’i tërheqë kunati i Viktorit; s’di a e njeh? Por vëri, vëri me kujdes njëherë, ne furgon, sepse ti e di vetë sa maniak është ai miku ynë.

- Aman or’ të keqen, aman! Unë e di ç’hoqa me atë të uruar herën e fundit që hipi këtu në makinën time! Për pak i vura flakën kësaj gërdallë, por u përmbajta, sepse ushqej kalamajtë me të. - dhe i ra fort me pëllëmbë furgonit mbi llamarinë.

- Po nxirre të shkretën se na vdiqe!

- Ai Viktorziu na u dhje i tëri aty në qoshe ku qe ulur, me atë republikën në kokë! Oh, ç’hoqëm! Më zbritën nga makina një e nga një të gjithë pasagjerët e shkretë që në gjysmë të rrugës. U qelbën more, u mbytën fare e s’u bënte punë as shamia që vunë në hundë! Viktorin ku ta zbrisja, pa?

- Dale pak dale; kjo mund t’i ndodhë kujtdo; njerëz jemi...

- Vetëm unë dhe Viktori mbetëm në makinë, hapa nja dy xhama, ndeza motorin dhe e çova drejt e në shtëpinë e tij, që lavdi Zorit, e dija ku e kishte. Por pikërisht atëherë mua, që e kisha sharë tërë kohës, me veten time, m’u dhimbs. O, sa m’u dhimbs, kur ata të familjes iu lëshuan në surrat me lloj - lloj qortimesh e mallkimesh, me të vënë re se si ishte katandisur! I shkreti profesor; nuk bëzani fare, a thua se ishte pa gojë!

- Mirë mirë; urdhëro paratë për librat; tamam janë?

- Lëri ore paratë për librat; s’dua para për to.

- Në rregull atëherë. Dëgjo; një ditë, hehe, do të shesësh mend andej – këndej që të ka hipur në makinë Viktori; more vesh?

Kështu i thashë shoferit, por e dija që, kur të vinte nata nuk do më zinte gjumi. Kurrsesi...

2005