Lamtumirë

Abschied (1948), Heinrich Böll
Përktheu nga origjinali Ael
 

Atmosferë rrëqethëse. Kishim thënë ndërkohë lamtumirë, por nuk arrinim të ndaheshim, meqenëse treni nuk po nisej. Oborri i stacionit të trenit ishte si i gjithë të tjerëve; i pistë, i mjegullt, i errët dhe i zhurmshëm nga zërat që përplaseshin e makinat që rrapëllinin. Charlotte qëndronte afër dritares së korridorit të gjatë e sakaq, vazhdimisht shtyhej e ngjeshej mënjanë nga kalimtarë, të cilët e mallkonin gjithë mllef, ndërsa ne mund të shijonim të fundmet minuta të përbashkëta të jetës sonë, pa përshëndetur me dorë apo pa shkundur enkas shaminë nga ndonjë kabinë e mbushur cip me njerëz. 
-Sa mirë, - tha për të tretën herë, - vërtet shumë mirë që erdhe! 
-Të lutem, po ne kemi thuajse një jetë që njihemi. Pesëmbëdhjetë vjet. 
-Po po; në fund të fundit jemi tridhjetë... pa arsye... 
-Mjaft pra, të lutem. Po, ne jemi tridhjetë vjeç tani. Sa edhe vetë revolucioni rus... 
 -Sa pisllëku dhe uria... 
-Sa... sa lufta...
-Pak më të rinj... 
-Ke të drejtë, ne jemi tmerrësisht të rinj. Qeshi. 
-Mos the gjë? - pyeti ajo me nervozizëm, pasi ishte goditur fort nga pas me një valixhe të rëndë... 
-Jo, ishte këmba ime! 
-Duhet t'i bësh diçka kësaj këmbe! 
-Po, po merrem, por ja që flet vërtet shumë...
-A mundesh të qëndrosh ende? 
-Po..., - dhe, në fakt doja t'i thosha se e dashuroja, por nuk mundesha, qysh prej pesëmbëdhjetë vitesh... 
-Çfarë? 
-Asgjë… Suedi, pra ti do të udhëtosh për në Suedi... 
-Po, më vjen pak turp për këtë... në të vërtetë këto janë pjesë të jetës sonë, pisllëku dhe zhelet dhe gërmadhat, dhe mua më vjen turp. Më neveritet vetja... 
-Marrëzira, ti tashmë i përket Suedisë, gëzohu për këtë... 
-Ndonjëherë edhe gëzohem. E di ti, ushqimi duhet të jetë i shkëlqyeshëm, dhe asgjë, asgjë e prishur. Ai është shumë entuziast kur më shkruan...
Zëri që njoftonte minutë pas minute se kur do të nisej treni, kumboi më së fundi një platformë më afër dhe, unë u trondita, por në fakt nuk bëhej ende fjalë për platformën tonë. Zëri njoftonte pikërisht nisjen e një linje ndërkombëtare, trenin e ardhur nga Rotterdami që do të udhëtonte për në Basel, dhe, ndërkohë që vështroja fytyrën e imët e të njomë, m'u përqas ndër mend aroma e sapunit të mirë dhe kafesë, teksa ndihesha i pështirosur dhe i mjerë. Për një hop ndjeva një guxim të dëshpëruar për ta tërhequr këtë femër imcake nga dritarja dhe për ta mbajtur në platformë, sepse ajo, fundja, mua më përkiste, unë e dashuroja… 
-Çfarë ke? 
-Asgjë, - i thashë, - gëzohu, për Suedinë. 
-Po. Ai është shumë energjik; ty si të duket? Tre vite një rob lufte në Rusi, më pas një arratisje aventurierësh dhe tani, atje lexon për Rubens-in. 
-I madh, vërtet i madh... 
-Edhe ti duhet të merresh me diçka, të promovohesh të paktën...
-Qepe! 
-Si? - pyeti e çuditur. -Si? U zbeh. 
-Më fal, - pëshpërita - e kisha me këmbën, rastis të flas edhe me të... Rubensi asaj nuk i shkonte aspak; shumë më tepër i përshtatej Picasso, dhe unë pyesja veten për të disatën herë, se ç'ta kish shtyrë të martohej me një si ai, që nuk qe as i bukur, ndërsa unë e dashuroja. Mbi platformën e stacionit atmosfera ishte qetësuar disi. Të gjithë kishin zënë vend në tren, me përjashtim të disave që ndaheshin dhe vinin rrotull andej këtej. Nga çasti në çast pritej që zëri të njoftonte për nisjen e trenit të asaj dhe çdo sekondë mund të qe e fundit.
-Ti duhet të bësh diçka, pak rëndësi ka se çfarë, po bëj diçka, se nuk mund të vazhdohet kështu... 
-Jo, - i thashë. Ajo ishte e kundërta e Rubensit: e dobët, me këmbë hollake, nervoze, dhe e vjetër sa revolucioni rus, sa uria dhe pisllëku në Europë dhe, sa lufta... 
-Nuk më besohet... Suedi... është si një ëndërr. 
-Po ëndërr është!
-Thua?
-Sigurisht. 
Pesëmbëdhjetë vite. Tridhjetë vite... Edhe tridhjetë ndoshta më pas. Përse te promovohem? Nuk ia vlen. Mos fol më, dreqi e mori! 
-Me këmbën po flet?
-Po. 
-Ç'të thotë? 
-Më dëgjon!
Ishim të heshtur dhe teksa shikonim njëri-tjetrin, buzëqeshnim dhe merreshim vesh pa nxjerrë asnjë fjalë.
Më buzëqeshi dhe tha:
-E kuptove tani, është mirë? 
-Po... po. 
-Vërtet? 
-Po, po...
-E shikon pra, - shtoi me zë të ulët - nuk mjafton të jesh bashkë e, gjithë ato të tjerat. Nuk është kjo ajo që nevojitet, apo jo?
Zëri, që lajmëronte se kur niseshin trenat, kumbonte tashmë pikërisht mbi mua, zyrtar dhe i pastër, dhe unë u drodha i tëri, sikur mes sallës së stacionit të fshikullonte një kërbaç i madh, shtetëror. 
-Mirupafshim! 
-Mirupafshim!
Treni u nis shumë ngadalë, derisa humbi në mugëtirën e sallës së madhe ngjyrë gri.

Teli i Minkovskit

Herta Müller

Përktheu nga origjinali Ael

Këtu secili ka një të tashme të tijën. Këtu secili shkel tokën, me çizme plastike apo nallane, qoftë në një thellësi prej 12 metrash në bodrum, apo edhe kur zë vend mbi stolin e heshtjes.

Kur Albert Gioni dhe unë nuk punojmë për ndonjë çast, ulemi në dërrasën e ngecur mbi dy gurë. Brenda rrjetit të telit regëtin llamba elektrike, teksa nga koshi i hekurt duken flakët e qymyrit që digjet. Ne çlodhemi dhe heshtim. Qëllon edhe të pyes veten, nëse mund të llogaris ende; në qofshim tani në vitin e katërt dhe në paqen e tretë, atëherë këtu në bodrum do të ketë pasur edhe një paqe të parë, dhe pastaj një të dytë, ashtu sikurse edhe një para-paqe, pa mua.

Këtu në bodrum, me siguri ka po aq turne dite e nate, sa dhe shtresa toke. Edhe turnet e mia me Albert Gionin do të kisha bërë mirë t'i numëroja; megjithëse kam kohë. Ende di të lexoj; për Krishtlindje, babai më dhuroi një libër, „Ti dhe Fizika“. Në të shkruhej se, çdo njeri dhe çdo ngjarje kanë vendin dhe kohën e tyre. Ky është një ligj i natyrës. Prandaj dhe, gjithçka e çdokush ka të drejtën dhe vlerën e tij, dhe gjithçkaje që ekziston i përket një tel i Minkovskit.

Kur unë ulem këtu, mbi stol, ai më qëndron mbi krye. Kur unë lëviz, ai përkulet e lëviz bashkë me mua. Pra, nuk jam vetëm.

Edhe çdo qoshe në bodrum apo në kamp ka telin e saj dhe asnjë tel nuk e prek tjetrin. Është një grumbull telash i organizuar rreptësisht saktë mbi të gjitha kryet. Secili merr frymë bashkë me telin e tij. Madje kulla e ftohjes merr frymë dyfish, pasi reja e kullës ka ndoshta telin e saj. Në kamp, libri duket i pavlerë. Edhe Engjëlli i Urisë ka telin e tij, por në libër për të nuk shkruhet asgjë; ndoshta Engjëlli i Urisë e lë me ne telin e Minkovskit, e prandaj nuk largohet asnjëherë, qoftë edhe kur thotë se do të vijë sërish. Sikur Engjëlli i Urisë të kishte respekt për librin, do të bëja mirë ta merrja me vete. Gjithnjë hesht kur zbres në bodrum dhe shoh mendimet në kokën time përmes një dere të çelur fare pak. Në libër shkruhej gjithashtu se, secili, në çdo kohë dhe në çdo vend, xhiron filmin e tij. Në çdo mendje, spiralja brenda saj xhiron gjashtëmbëdhjetë figura për sekondë.

AUFENTHALTSWAHRSCHEINLICHKEIT (gjasë për të qëndruar), kjo ishte një ndër fjalët në librin „Ti dhe Fizika“. A thua sikur unë të mos isha fare i sigurt se jam aty e sikur të mos më duhej të ikja për të mos qenë aty. Dhe kjo, pasi fizikisht, në bodrum jam vetëm një pjesëz. Por me ndihmën e telit tim të Minkovskit, në të njëjtën kohë jam edhe një valë. Dhe si valë, mund të jem edhe diku tjetër dhe dikush që nuk është këtu të jetë me mua. Se kush mund të jetë ky, këtë ke të drejtë ta zgjedhësh vetë. Një send do të qe më mirë sesa një person, një send, që t'u shkojë shtresave të tokës në bodrum. Për shembull SAURIERI: një autobus elegant, i kuqërremtë, me shufra hekuri të kromuara, i cili qarkullonte mes Hermannstadt-it dhe Salzburg-ut. Ime më dhe teze Fini, gjatë verës, udhëtonin me Saurierin për në llixhë, drejt Oscna-Bãit, dhjetë kilometër larg qytetit të Hermannstadt-it. Pas kthimit ato më linin t'ua lëpija llërët për të provuar se sa të kripura ishin pishinat e llixhës, teksa më tregonin për kristalet e sedefta të kripës që vezullonin mes fijeve të barit në livadh. Me ndihmën e dritës që vinte nga dera e çelur në kokën time, e vura në nisje autobusin Saurier, i cili ndodhej me mua në bodrum. Edhe dyert e tij janë paksa të çelura e, edhe ai ka telin e tij të Minkovskit. Telat tanë nuk e prekin kurrë njëri-tjetrin, por rrezet që vijnë nga dyert e lëna hapur takohen nën dritën e llambës elektrike, ku hiri fluturues përdridhet me telin e Minkovskit. Pranë meje, i ulur mbi stol, hesht edhe Albert Gioni, bashkë me telin e tij të Minkovskit dhe, stoli mbetet dërrasa e heshtjes, pasi Alberti nuk më thotë se në cilin film ndodhet dhe unë nuk mund t'i them se jam në bodrum, në një autobus të kuqërremtë me shufra të kromuara. Çdo shtresë e tokës është një vepër arti. Por teli i saj i Minkovskit s'është veçse një kavo e çeliktë, që mban të lidhura karroca të vogla që qarkullojnë dhe çdo karrocë me telin e saj është thjesht një barrë hiri, dymbëdhjetë metër nën tokë. Herë-herë besoj se kam vdekur para njëqind vitesh dhe se thembrat e mia janë të tejdukshme. Kur shihem mes hapësirës së ndritshme të derës, më intereson vetëm shpresa kryeneçe dhe e shpenguar, se diku dikush po mendon për mua, qoftë edhe kur ky nuk e di se ku ndodhem për momentin. Mundet të jem, ja, ai burri i moshuar atje sipër, majtas, pa dhëmbë, në një fotografi dasme, që nuk ndodhet fare këtu dhe njëkohësisht një fëmijë i dobët në një oborr shkolle. Edhe ky nuk ekziston. Por ndoshta jam edhe rivali dhe vëllai i një vëllai zëvendësues, që është rivali im, sepse të dy ne ekzistojmë njëkohësisht, ashtu si edhe në kohë të ndryshme, meqenëse nuk jemi parë ndonjëherë, në asnjë kohë. Dhe në të njëjtën kohë unë e di, se ajo çfarë Engjëlli i Urisë sheh si vdekjen time, paraprakisht mua ende s'më ka ngjarë.