Sapo lamë unazën e rrëmujshme të qytetit dhe, makina jonë më në fund, u lëshua si e shprangosur mbi asfaltin e përshkënditur nga drita e portokalltë e perëndimit, ndalëm përsëri dhe hapëm krahun.
- Çfarë na u shpif prapë, dreqi e mori! Ma lër mua timonin, ma lër mua, po qe se të llokoçiten ende trutë. S’do mend; hyr e dil tërë ditën e ditës nëpër kafene…
- Çfarë ke me kafenetë ti! Jam më esëll se zotrote, por shih të lutem tek ai shtegu që merr të përpjetën!
Zgjata me mundim kokën kah dritarja e ngushtë e makinës dhe, pashë siluetën e njësuar butësisht të një njeriu mbi gomarin e tij, të cilëve iu përkundeshin kryet ritmikisht, si të përfshirë në një lojë të përbashkët.
E çfarë ka këtu për të vështruar me vëmendje? Në Shqipëri sheh gomarë sa të duash dhe kur të duash, por ta thashë njëherë; nuk je në rregull.
- Hahaha; o Zot sa për të qeshur! Domethënë, ti ende nuk po kupton gjë prej gjëje?
- Jepi, jepi makinës, se vdiqëm! E çfarë të kuptoj? Ai trimi mbi atë gomarin që e çik në ijët përkëdhelisht, është vetë poeti ynë fin dhe delikat Teuton Dilo, me të cilin hëngrëm pimë dhe, kuvenduam sot, gjithë ditën e ditës; e more vesh tani?
- Jo, nuk e mora vesh!
Ndërkohë, gomari me të zonë mbi kurriz humbi papritmas, siç duket në ndonjë rrëzomë të menjëhershme.
- Sa me gëzim i hidhte këmbët, i ziu gomar! - shfryva pas pak për t’u tallur haptaz.
- Kështu i hedhin këmbët zakonisht të gjithë gomarët e rruzullit, me të marrë shtegun e fshatit të tyre. Këtë karakteristikë sentimentale ua kam mësuar së pari kur lexova Don KIshotin; gomari i Sanços, sa herë që...
- Lere, aman!
- Hahaha, Ton Dilo mbi gomar pas gjithë atij diskutimi të ndezur që zhvilluam sot për poezinë shqiptare dhe botërore! Si nuk ta paskam zënë me gojë këtë episodin e gomarit?
- Pa shih, pa shih! E ku nuk u vete mendja disa njerëzve! E çfarë kënaqësie mund të shijosh, duke bredhur si i lajthitur majë një gomari të zgjebosur? Si e quajnë këtë lloj të ri budallallëku, ata modernët aktualë, trill ekzotik, sfidë mërzisë dhe pandryshueshmërisë? Me kësi zgjedhjesh besojnë se mund të bëhen trendi? Çudi; Teutoni, ndonëse poet dhe për më tepër lirik, më është dukur përherë korrekt dhe pa shpërthime manieriste, aq sa, po të mos e njohësh, e merr për ndonjë ekonomist të rreptë dhe pedant! Pash Zotin, përse zgërdhihesh?
- Zgërdhihem, megjithatë po të rrëfej veçse të vërteta. Ja,Ton Dilo po vete në shtëpi dhe, ti sa nuk po çmendesh nga paraqitja krejt e papritur e alteregos së tij!
- Po a nuk u nis ai për në shtëpi, që para dy orësh, atëherë, kur u nda nga ne?
- Zoti Teuton po ikën për në shtëpi pikërisht tani dhe, pikërisht me gomar. Banon në një fshat rreth dhjetë kilometra larg që këtej dhe, në qytet zbret zakonisht të shtunave, apo të dielave. Përgatit gomarin që herët në mëngjes; i vë samarin, hahaha, një samar copë e çikë dhe, i hipën me një të kërcyer prej kauboi.
- O i ngrati Teuton! Edhe kur niset me mot të mirë, nuk harron asnjë herë të marrë me vete ombrellën, një ombrellë të zbërdhylur dhe të stërmadhe sa ato të shitësve ambulantë të akulloreve. Por si nuk e kam pikasur qoftë edhe një herë të vetme me ombrellë të hapur mbi gomar? Me siguri do të duket si i sapozbritur nga qielli me parashut së bashku me gomarin. Ja që Toni poet është; pranohet zbritja nga
qielli...
Në një qese celofani fut dosjen e trashë të poezive, pa të cilën nuk e sheh asnjëherë, fut këpucët e pastra dhe elegante, sepse derisa mbërrin në qytet mban një palë çizme llastiku, si të atyre që hapin kanale, që të mund të përballojë baltën dhe llucën e udhës, ku herë - herë i ngec edhe gomari i devotshëm (betohem, se e di çfarë po ju them!) dhe, kësisoj i lypset të zbresë dhe ta nxjerrë medoemos nga balta. Po, po ashtu thotë edhe ajo fjala e urtë; i zoti e nxjerr gomarin nga balta, por hajde nxirre vërtet, se!
Me t’iu afruar qytetit, troket te porta e një shtëpie në periferi, një shtëpie përdhese përplot pemë frutore dhe, lë aty gomarin e munduar, çizmet e përbaltura, ombrellën...
Ngaqë gjithë udhën e përshkon pothuajse pa folur me njeri, por edhe për t’u treguar i sjellshëm, qëndron disa çaste në këmbë dhe, bisedon me pjesëtarët e familjes, të cilët, në atë orë, që u vete Teutoni, nuk
janë shpërndarë ende nëpër punërat e tyre. Ata të uruarit kuvendojnë shtruar dhe me seriozitet, sepse Teutonin e dinë për burrë të traditës, siç edhe iu është shfaqur që në fillim vetë ai...
Pastaj me një mimikë krejtësisht tjetër nga ajo që ka në fytyrë kur është majë gomarit, lëshohet në qytet, ashtu i rruar me kujdes, me këpucët që i ndrijnë dhe kollaren që i valëvitet hareshëm.
- Si jeni, - përshëndet kursyeshëm kë has përpara dhe, peizazhi urban e kënaq dhe, për pasojë shkrihet lehtësisht me të. Duket inteligjent dhe qytetar i dorës së parë, që nuk ka kohë për të humbur kot.
Kështu pra, transformohet Teutoni, teksa gomari e pret dhe e pret me sy të shuar, atje në periferi, i lidhur pas një peme...
- Ti i ke lexuar poezitë e Tonit; edhe kur këndon për një zabel të zverdhur vjeshte, ndanë një lumi, mbetet një estet i mallëngjyer, a thua se, blerimin, ujërat, zogjtë, i sheh me dylbi që nga maja e një grataçiele! Ja, çfarë m’u kujtua t’ju recitoj shpejt e shpejt:
si penelata drithëruese era në telajon e qiellit/ shelgut gjethet ia përhap...
Por le t’i kthehemi mimikës qytetare, që e përfton Toni, sapo vendos këmbët mbi asfalt: një reaksion kimik dinamik zhvillohet në të gjithë organizmin e tij, një reaksion i ngjashëm me atë që i ndodh edhe një aktori të talentuar, kur nis të gjallojë një rol të ri, që shpesh i ndërhyn edhe në karakter.
- Po ore po, por ç’thua sikur t’i kërkoj t’i bëj një vizitë në shtëpi? Me ç’më rrëfeve ti, më duket se ky, poeti ynë vete e vjen me gomar për të tallur bythën me ne të gjithë; a i marri, i marri!
- Shkoi shkoi...
Ishte një ditë e vrejtur gri, aq e mbyllur, sa të mbështillte me një intimitet emocionues. Por shi nuk kishte rënë kohët e fundit dhe trualli i udhës që spërdridhej në të përpjetat mes drurëve dhe ferrave, ishte
ngurtësuar. Toni po më shpinte drejt shtëpisë së tij, përmes po asaj udhe që ndiqte edhe kur e përshkonte mbi gomarin e tij, i cili këtë herë, me siguri kulloste i lirë, atje në kodrën e butë dhe të blertë, ku ngrihej shtëpia. Por Toni nuk e dinte qëllimin e vërtetë të vizitës sime, sepse ia fsheha, duke i thënë se, unë thjesht kisha nevojë të kaloja një ditë ndryshe nga të tjerat.
- U lodhe? - më pyeti ai më shpoti.
- Në fakt po çlodhem. O Zot sa shumë këngë zogjsh! Të shkretët ata; nuk qenkan shfarosur, jo!
- Ecim ecim...
Një vetëtimë verbuese, që u dogj në qiell si filamenti i një llambe, m’i kreshpëroi qimet e llërëve me elektricitetin shpërthyes dhe, unë iu ktheva Tonit:
- Kur shkrepin rrufetë, je më i siguruar, nëse je duke ecur në këmbë, pra, jo mbi piedestalin gjithsesi të lartë të gomarit, apo jo?
- Piedestali, në rast se e meriton, të mban fort mbi vete...
Shtëpia e veçuar e Tonit, atje lart, ishte një villa rustica e vërtetë, me toka bujqësore përreth, me një mulli primitiv prej gurësh për të shtypur ullinj, me një baxho të vogël ku përpunohej qumështi i bagëtive të pronës, me një furrë buke etj, por mua më mbetën sytë te ca gjela lafshëzjarr dhe te ca dhi si të mijëvjeçarëve të kaluar, të cilat më trishtuan me ato vigmat e tyre të mbytyra. U përshëndeta me gruan e Tonit, një fshatare e përkushtuar pas punëve të shtëpisë, siç ta linte menjëherë përshtypjen; pastaj me
babanë dhe t’ëmën, që m’u dukën mjaft të mbajtur dhe, me ca faqe rozë gjithë shëndet si të fëmijëve. Po gomari? Aha, ai vërtet po kulloste mes gjëmbaçëve.
- Surbim një kafe për qejfin tonë dhe, pastaj dalim dhe shëtisim në pyllin atje tej; dakord? Kështu edhe dreka kur të kthehemi do të na shijojë së tepërmi - më propozoi Toni.
- Ah, çfarë agjende e studiuar...
Tyftajën e trungjeve të kalbur, të frutave të egra të përshenjura dhe të gjetheve që kishin shtruar të parat përtokë, e ndieva sapo iu afruam pyllit. Degët që po zhvisheshin si me pahir humbisnin tutje në
largësitë pa tejdukshmëri atë paradite të britmit të dytë, teksa foletë e zogjve mes lastarëve të epur, lëkundeshin lehtë, mu si ato objektet e vyer dhe të brishtë, që i tregojnë, duke i mbajtur majë gishtave.
- Çfarë po shkruan Toni?
- Një poemë për pyllin që po humb dhe, për njerëzit që po shtohen; nuk ka fare frymë maltusiane, jo!
- Do të dëshiroja ta lexoj i pari këtë krijim. Sa edhe unë, zor se e do pyllin ndokush tjetër.
- Më ngadalë.
- Pylli ka hije tempullore me atë vertikalitetin si të kolonadave, me oshëtimat, kumbimet, fshehtësitë si të magjive, rrezet e shtrira të dritës, që herë - herë duket sikur i dërgojnë nga një tjetër planet. Ti futesh shpesh këtu? E ke ritual frymëzues gati - gati fetar?
- Unë, në atë poemën time, krejt ndryshe nga ty, që, për pak nuk na u qurravite, më ligsht se një turist i moshuar, jam akuzues i drejtpërdrejtë, i ashpër dhe, i gatshëm çdoherë të ngjishem në radhët e
atyre që kanë vullnet dhe energji për ta ndryshuar botën për mirë.
- Lavdi Zotit, që ka ende shumë budallenj si puna jote! Por paske evoluuar ca si tepër; nuk qenkërshe më ai romantiku teveqel, që humbte rrugën.
- Kam evoluuar, por brenda llojit tim; ta dish. Ky pyll, miku im, është gjithashtu pronë e familjes sime, gjer atje tutje, më të zbritur, te një përrua që e qarkon. Por sa keq; ime bijë që studion në Tiranë, as që do t’ia dijë për këto që kemi ne këtu! Shitini të gjitha urdhëron prerazi ajo nga celulari dhe, ejani në kryeqytet! Eh, po iu bindëm, mbaruam!
