early in the morning
a bird and the sun
on the same branch, playing

-- Konstandin Dhamo (transl. by Anatoly Kudryavitsky)

Njëzetekatërsh

Guido Ceronetti

Prej vazhdës tënde në gjithçkanë tragjike

Asgjë mos mbestë, s’ka sesi; vetmuar

Qoftë demiurgu i saj përballë dalldisë së tij.

Mu në mes mishit të pafund copë

Veçanti e pafaj

E formës tënde, e shpirtit, kaq.

Un Ventiquattro

Della tua impronta nel tragico Tutto 

Non resti niente, non può restare; solo 

Sia il suo Demiurgo in faccia al suo delirio. 

Tra la carne infinita essermi aggiunto 

L’unicità innocente 

Della tua forma, anima, è già tutto

(Poesie 1968 – 1977, 1978)

Kënga e statujës

Rainer Maria Rilke

Kush është ai që më do aq shumë,

sa të mohojë jetën e tij të shtrenjtë?

Nëse njëri mbytet për mua në det,

do të rikthehem nga guri në jetë

atëherë, në jetë e shpenguar.

Sa shumë përmallem për gjakun që vrujon;

guri është i qetë.

Ëndërroj për jetën: jeta është e mirë.

Nuk e ka askush guximin,

me të cilin dua të zgjohem?

Dhe kur më në fund të jem në jetën,

që më jep gjithë thesaret, -
- - - - - - - - - - - - - - - - -
kështu e vetme do të

qaj, qaj për gurët e mi.

E ç’më hyn në punë gjaku im, kur piqet si vera?

Ai s’do mund të thërresë nga deti atë,

që aq shumë më deshi.

Nga “Libri i Pikturave”


Art: Bosch

Gjarpërinj dashurie gri

R. M. Rilke

Gjarpërinj dashurie gri kam flakur
nga sqetullat e tua. Si përmbi gurë të nxehtë
lëshohen ata tani dhe gëlltisin copëza epshi.
1915

Portret i pianistes kosovare Ardita Statovci

Ardita Statovci është një pianiste nga Kosova, e cila jeton prej vitesh në Salzburg, ku ka kryer edhe studimet e larta. Ajo rrjedh nga një familje e njohur në Kosovë.

Ardita Statovci

Ardita Statovci ka lindur në Kosovë, në vitin 1982 dhe që nga mosha tetë vjecare ajo filloi mësimet në piano, në shkollën e ulët të muzikës "Prenk Jakova" në Prishtinë. Prindërit e saj janë dy figura të njohura në Kosovë. Nëna, profesore për degën Etnologi në Universitetin e Prishtinës dhe i ati, jurist e njëkohësisht rektor i Universitetit të Prishtinës në kohen e represionit të atjeshëm. Si dashamirës të muzikës, ata i dhanë shtysë dhe përkrahje morale Arditës, që në fëmijërinë e saj.

"Pianon e kishim në shtëpi dhe kam luajtur edhe si fëmijë duke mësuar prej nënës dhe motrave të mia".

Ardita Statovci është shpërblyer dy herë me çmimin "Talenti i Kosoves" dhe në moshën 14 vjeçare paraqiti koncertin e parë solistik. Vetëm një vit më vonë ajo do të pranohej në Akademine e Arteve në Universitetin e Prishtinës.

"Në përgjithësi kam përfunduar tri nga dy vite për një vit shkollor. Kështu që në moshën 16 vjeçare kisha mbaruar maturën".

Më 12 tetor 1997, Ardita paraqit koncertin e parë jashtë vendit, në Austri, nën patronazhin e "Shoqatës për Teater Muzikor" në Vjenë. Po në moshën 15 vjeçare, Statovci fiton të drejtën për të studiuar në Universitetin Mozarteum në Salzburg.

Nga një koncert i Ardita Statovcit

"Në Salzburg isha në moshën 15 vjeçare. Natyrisht nuk e dija gjuhën gjermane dhe vështirësitë e fillimit ishin të shumta. Por meqë arti është internacional dhe gjuhën e muzikës e kuptojne të gjithë, kjo ishte ajo çka e bënte fillimin më të lehtë".

Që nga viti 1997 "Shoqata për Teater Muzikor" - Vjenë ka përkrahur pianisten në shkollimin e saj në Austri. Në gusht të 1999 brenda një periudhe mjaft të shkurtër ajo realizoi pjesën solo në piano dhe udhëhoqi performimin e parë të baletit "Come una danza" të kompozuar nga Kurt Rapf dhe me koreografi të Richard Adamas.

"Bashkëpunimet janë të vazhdueshme. Mund të veçoja punën me orkestrën e të rinjve nga Zvicra. Edhe bashkëpunime me pianistë të famshëm,siç janë Elisabeth Leonskaja, Carmen Piazzini etj".

Si nga të vetmet artiste kosovare në Universitetin e Salzburgut, Ardita i ka kaluar vitet e luftës së Kosovës në Austri, ku megjithëse larg vendlindjes, nuk mund të mos përjetonte sitautën qe zotëronte ne atdhe.

"Megjithatë mendoj se ne jemi mësuar që të vazhdojmë më tutje, pavarësisht asaj që ndodhi apo mund të ndodhte".

Në vitin 2004 ajo u shpërblye me bursë nga Internationale Mazarteum Stiftung.

Në të njëjtën kohë ajo merr diplomën e saj në klasën koncertale nga Christof Lieske në Salzburg. Më 2005 vlerësohet me çmim nga Yehudi Menuhins Live Music Now dhe më 2006 me Börsendorfer Preis Mozarteum në Salzburg. Një vit më pas ajo mbyll me bravur studimet për piano në Universitetin Mozarteum në Salzburg, ku edhe jeton më tej.

Megjithatë Ardita nuk i ka shkëputur lidhjet me vendlindjen e saj, Kosovën. Ndër vende të shumta si Austri, Zvicer, Maqedoni, Kroaci, Francë, Bosnje, Hungari, Gjermani etj, ka dhënë koncerte edhe në Kosovë, ku pritet nga publiku i saj i parë dhe artdashës i Kosoves.

"Është një publik i mrekullueshëm. Është një ndienjë fare tjetër kur luaj në Prishtinë. Njerëzit në publik janë ata që më kanë ndjekur që nga fëmijëria e deri tani".

Studentët shqiptarë në Gjermani

Hapi fillestar është ai i aplikimit në një shkollë të lartë gjermane dhe që këtu fillojnë problemet e para. Ndër dokumentet e nevojshme është dëftesa e shkollës së mesme, të cilën një maturant në Shqipëri e merr sipas rregullit rreth fillimit të korrikut. Pas noterizimit dhe legalizimit edhe në ambasadën gjermane, kopja e dëftesës duhet të dërgohet përpara datës 15 korrik, pasi ky është afati i fundit i dorëzimit të kërkesës për studimin në Gjermani, pavarësisht se në cilin Universitet. Albi, student në Frankfurt, tregon se nëse dokumentet jane të gjitha në rregull "nuk ka asnjë problem për të marrë visë".

Pas pranimit në universitet

Nëse shkolla e lartë pranon kërkesën e studentit shqiptar, ky i fundit merr një ftesë, me të cilën paraqitet në ambasadë për të marrë fillimisht një visë 3 mujore. Për këtë visë mujore duhen paraqitur vërtetime shëndetësore si dhe vërtetime bankare dhe pas këtij hapi, me pak fat gjendesh në një nga qytetet e Gjermanisë. Përsa i përket vizës në Gjermanni, duhet të paraqitesh në zyrën e të huajve me dokumentet e nevojshme si vërtetimin e universitetit, sigurimin shëndetësor apo vërtetimin bankar, me një shumë prej rreth 7000 eurosh të cilat sigurojnë qëndrimin për një vit.

Vështirësitë e fillimit

Pas mbërritjes nisin problemet e vërteta të fillimit në vend të huaj, tregojnë studentët e ardhur në Gjermani. Ona, e cila jeton që prej 10 vjetësh në Gjermani dhe ndërkohë ka përfunduar studimet thotë se sot është më e vështire sesa vite më parë, pasi është rritur niveli i jetesës si edhe kërkesa dhe niveli i universitetit.

Ajo çka ndryshon nga vendet e tjera, është se në Gjermani pjesa dërmuse e studentëve nuk fillojnë menjëherë shkollën e lartë, pasi dëftesa e shkollës së mesme në Shqipëri është e nevojshme, por jo plotësisht e vlefshme. Zoti Sitke, punonjës në zyrën për studentet e huaj në qytetin e Frankfurtit, shpjegon: "Nxënësi që zotëron një dëftesë të shkollës së mesme në Shqiperi, ka të drejtën për të visituar Studienkolegun në Gjermani.

Ndërkohë studenti, që ka vizituar një vit apo ka marrë një nga provimet pranuese në shkollat e larta në Shqipëri, mund të fillojë menjëherë me shkollën e lartë".

Studienkoleg është faza e parë e universitetit në Gjermani. Ai është një vit përgatitor dhe me fillimin e tij, çdokush zotëron statusin e studentit, biletën studentore si dhe të drejtën për të jetuar në një nga konviktet e universiteteve.

Por për të hyrë në studienkoleg duhet së pari të marrësh provimin pranues, ku vihen në provë njohuritë  bazë të gjermanishtes dhe në sajë të degës, për të cilën studenti apo studentja ka aplikuar, ndjek intensivisht gjuhën gjermane dhe degë të tjera, si kimia matematika, fizika, letërsia, sociologjia, biologjia apo ekonomia. Përfundimi i Studienkoleg-ut është një nga rrugët për të studiuar në Gjermani.

Në pjesën më të madhe të universiteteve, studentët paguajnë tashmë rreth 750 Euro për semestër, megjithëse në landin ku përfshihet qyteti i Maincit, studentët vazhdojnë të paguajnë vetëm rreth 200 Euro për çdo semestër, kjo si rrjedhojë e politikës së partisë socialdemokrate, SPD në këtë land.

Punë paralelisht me studimet

Shumë studentë për të përballuar jetën punojnë në vende të ndryshme, ku pjesa më e madhe paguhen jo më shumë se 400 Euro. Megjithatë e drejta për të punuar është e kufizuar. Çdo studenti i lejohet të punojë vetëm 90 ditë të plota në vit, pra 8 orë punë në 90 ditë, ose 4 orë punë në 180 ditë. Megjithatë me shumë punë, vullnet dhe durim kanë mbaruar deri tani universitetin shumë studentë shqiptarë në Gjermani.


DW

Michael Krüger


Për Arianen


Kur ti pate shkuar,
unë i hoqa çarçafët shtratit tënd.
Dysheku ngjante
me një të burgosur zhelan.
Kur tash unë shuaj dritën
nuk jam më i sigurt se
në cilën anë jam shtrirë.
Me njërën këmbë në burg,
me tjetrën në liri,
për gjumë s’bëhet fjalë.




Nga: Natën, nën pemë.

el'

Far beyond the sun

© Fatjon Sinaj 2007, via http://www.flickr.com/photos/tonce

Unë mund të të shoh ende

Unë mund të të shoh ende: një jehonë

e prekshme me fjalë-

ndjenjash, në kreshtë-

lamtumirë.

Fytyra jote friket butë,

kur papritur

çelet dritë

në mua, në pikën

ku njeriu thotë më dhimbshëm Kurrë.




Paul Celan

fluid

Dritarja e drunjtë është një katror i zi. Nga vrimat e tjera pas saj lëshohet tym mbi tokën e lagur. Mbush xhepat me grushtat e duarve dhe i afrohem nga pas të tretit që dua. Trupi më është deformuar. Kam dy gjinj të rrumbullakët, të fortë, groteskë. Kam provuar disa herë t’i ndez me shkrepëse dhe gjithnjë veçse jam vrarë. Ata janë aty, aty edhe tani që i afrohem. Përballë pasqyrës të brendshmet duken të bardha. Nga kërthiza rrjedh lëng i bardhë. Oleg shikon gjunjtë e mi dhe lëkurën poshtë vrimave dhe bardhësisë së lëngut. Janë të rrumbullakët, të vegjël të fortë. Në pasqyrë më shohin sytë e mi më të gjelbër se dikur. Sytë e tij janë të lidhur me damarë të kuq. Buzët i djegin dhe i thonë diçka. Çfarë thonë është një bisedë në dhomë me vetveten në të njëjtin tru. Prekem me pasqyrën dhe vrimat shkëmbehen me njëra-tjetrën. Me gisht ai ushtron forcë mbi sipërfaqen e pasqyrtë të tjetrës si unë. Unë shfryj dy re të bardha mbi trupin e saj. Ajo një ylber të zi.

Mjerim njerëzor

A. Gryphius


E ç‘jemi ne njerëzit fundja? Një shtëpi e zymtë dhimbjesh,
një lëmsh i lumturisë false, një dritë e rremë e kohës, orës,
një skenë e frikës së hidhur, dekoruar me vuajtje të thikta,
një dëborë e shtrirë tanimë dhe një qiri i djegur në zjarr.


Kjo jetë sëmuret nga një fjalë, nga një shaka
me leckën e trupit të dobësuar përpara syve
dhe në librin e të vdekurve, emrat e të gjallëve
shkruar janë aty, larg zemrës e mendjes sonë.


Fryma që marr tani, dikur do marrë ikën me ajrin
Kush do të vijë pas nesh, do të na e shkelë varrin
Ç’po them? do të shkojë, si tymi me erërat e forta.

dorothea

Ekskursion në mal

Franz Kafka


“Unë nuk e di,” – thirra pa zë. “Unë nuk e di. Në qoftë se askush nuk vjen, ahere nuk vjen askush. Unë nuk i kam bërë askujt ndonjë të keqe, askush nuk më ka bërë mua ndonjë të keqe, por askush nuk dëshiron të më ndihmojë. Askush, në masë. Por nuk është kështu. Përveçse askush nuk mund të më ndihmojë – përndryshe do të ish në masë askush i bukur. Me shumë dëshirë – pse jo – do të ndërmerrja një udhëtim me një shoqëri plot me askënd. Natyrisht, për në mal, ku tjetër? Sesi askush depërtojnë në njëri-tjetrin, me krahët e shtriqur dhe të kryqëzuar, me ato të shumta këmbë, të ndara nga hapa të vegjël! Kuptohet se të gjithë janë me frak.


Shkojmë lala, era fryn mes vrimave, që ne dhe gjymtyrët tona lëmë hapur. Qafat çlirohen në mal! Një çudi, që nuk këndojmë”.

Hije Trëndafila Hije

Ingeborg Bachmann

Nën një qiell të huaj
Hije Trëndafila
Hije
mbi një tokë të huaj
mes Trëndafilave dhe Hijes
në ujë të huaj
Hija ime.