GAZ 69

E vështroj me habi dhe kërshëri, sepse paraqitja e tij nuk po më përputhet me atë çka më ka mbetur në kujtesë; e përfytyroja më të madh dhe më të zymtë dhe, mbi të gjitha, më agresiv. Si mund ta përfytyroja ndryshe, përderisa çdoherë më lëvizte në sfondin njëngjyrësh të diktaturës, duke çuar vaj dhe mort kudo që ndalte?
Tani e vërej me psikologjinë e një spektatori të vëmendshëm në sallën e një teatri, i cili priret çdo çast për të ndjekur ngjarjet dhe fatet e personazheve, ndonëse objekti që kisha unë ballë për ballë nuk lëvizte dhe nuk bëzante. Nuk di se kush e ka këtë relikte të Sigurimit të Shtetit komunist, këtë metaforë të mynxyrë të tij, që rri haptazi dhe si pa turp aty, midis të tjerave, modeleve të fundit, mu si ai vrasësi që ka marrë garanci të plotë nga kapot e policisë se, nuk e trazon njeri. Me atë të gjelbërtën ushtarake, mushamanë e zezë blozë, parafangot e nxjerra, me forma dhe vëllime të plota, me skermën e lartë të radiatorit dhe, me fenerët e rrumbullakët si sy të shqyer, më duket veçse e shëmtuar dhe e mjerë, ndonëse në përgjithësi, makinat e prodhuara tri apo katër dekada të shkuara, të pëlqejnë dhe të joshin, kur i ndesh rrallë e më rrallë nëpër rrugët e kthyera në lumenj, dhe të ngjallin një nostalgji të ëmbël gjithë romantizëm.
Në mëngjesin e kësaj të hëne të Tiranës rri ndanë trotuarit bashkë me gjashtëdhjetenëntëshin, që po të më lejonte drejtshkrimi, do të kisha dashur shumë ta shkruaja gjashtenënçin…
Te xhami i derës së shoferit, te xhami i ngushtë si frëngji, i kapur te mushamaja, jo drejt e te korniza e derës, është ngjitur një letër, ku shkruhet:
Shitet
me çmim të arsyeshëm, Cel:
I afrohem dhe nis t’i vij vërdallë, siç i vihet çdo gjëje që shitet dhe, më pas ngjesh fytyrën pas xhamit dhe këqyr brenda në kabinë; ndenjëse të zeza, kruskotë e zezë, timon dhe levë e gjatë marshesh e zezë; një kult i vërtetë i të zezës, në atë skëterrën, ku të fusnin me pranga ndër duar dhe, të ngjeshnin në mes dy agjentë të ngjallëm si derrat, e cila shitej me një çmim të arsyeshëm…
- Ej; - më afrohet një burrë rreth të pesëdhjetave – si po të duket?
- Për Zotin, ku e ke rrëmuar këtë? Jotja është?
- Ende po. Ku e kam rrëmuar, the? Pse, pak të tilla kishte nëpër tunelet dhe nëpër magazinat e ushtrisë? Pse po çuditesh? A e di ti se, çfarë makine është kjo? Tank tank! Bjeri, bjeri llamarinës me çokun e dorës! – më propozon, por në fakt i bie vetë bam bam bam - E dëgjove çfarë tingulli kumbues nxori? Pse, ç‘kanë makinat e blinduara më tepër? Hiçasgjë.
- Ç'pune ke bërë, apo edhe ç'pune bën tani?
- Kam qenë kapter ushtrie, nënoficer me një fjalë; tani shes materiale ndërtimi në një pikë shumice.
- Të lumtë ty!
…Korb i zi që çan e krakëllin/ krak krak nëpër natë! Kush kishte lënguar duke e shkruar këtë varg për këtë përbindësh të Sigurimit? Krak krak korb i zi nëpër natë... 

Nuk ka arrestim në emër të popullit që të mos jetë kryer me këtë makinë, e cila i kallte datën kujtdo që e haste përpara, qoftë edhe rastësisht. Por këtë makinë nuk e përdorte vetëm Sigurimi shqiptar; këtë makinë e përdornin për të njëjtin qëllim të gjitha vendet e Europës Lindore, të ashtuquajtura vende të demokracisë popullore, duke përfshirë pa dyshim edhe vetë Bashkimin Sovjetik, ku kjo makinë prodhohej. GAZ 69! Duke përsiatur për të, fillon të më duket sërish agresive, madje këtë herë më shumë nga ç’më kish mbetur në përfytyrimin tim, aq sa për një çast më bëhet sikur i zgjohen instinktet, sikur përndizet dhe, të gjitha ato makina forfuritëse përqark, i ngjesh shuk në një qoshe! 

GAZ 69, Gorkij Avtomobilnij Zavod. Plotësoj këto iniciale cirilike dhe kujtoj që, marka e saj përmbante edhe emrin e Maksim Gorkit. Ç’t'i bëj; e ku nuk ngatërrohesh nganjëherë pa dëshirën dhe pa dijeninë tënde. Këto iniciale në gjuhën shqipe formojnë një fjalë që ka disa kuptime. Njëri prej tyre: gaz – ndjenjë gëzimi, hareje dhe kënaqësie. Ky sigurisht vetëm gaz nuk sillte.

2007

God's humor

1.
Asnjë shenjë keqardhjeje s'duhet të të përcjellë gjendja ime. Përkundrazi, unë pata shumë fat që jam në këtë vend. Këtu është errësirë e, për të hedhur ndonjë hap më duhet, përveç këmbëve, të përdor edhe duart, ndërsa sytë më ndihmojnë më shumë kur i mbaj të mbyllur por, është qetësi...
Çdo ditë unë zgjohesha në mëngjes, punoja deri në mbrëmje vonë dhe, pas ndonjë kafeje me pak qumësht, flija për t'u zgjuar të nesërmen e për të fjetur sërish të pasnesërmen. Kur pija kafenë mbrëmjeve në shtëpi, më pëlqente të ulesha përballë kalendarit me fotografinë e një ëngjëlli, i cili, sikur qortonte jetën time. Por edhe unë e sfidoja. Çdo mbrëmje e gjeja kohën të ulesha përballë tij.
Nuk e di sesi ndodhi e, aq më pak pse. Engjëlli i kalendarit jo vetëm që u shfaq, por edhe më foli:
-Sot, në orën 23.50 ti do të vdesësh! Do të jetosh në rrethin e katërt të ferrit, ndërsa të tjerët do të dinë të vdekur! Do të heqësh dhembje njëzet herë më të forta se dhembja më e rëndë që ke përjetuar ndonjëherë në jetën tënde këtu në tokë!
Nuk dija më sesi ta sfidoja. Ky ishte çasti kur u bë e qartë se kush urdhëronte mbi gjithçka. S'kish kaluar ende asnjë minutë por, pas shtangies së gjatë, më dukej sikur demonët do të vinin nga çasti në çast për të më marrë. Krahas kësaj, të qëndruarit ende përballë kalendarit me engjëllin, që ndërkohë ishte kthyer në faqen e muajit Dhjetor, më kujtonte disfatën time. Kujt i duheshin tani këto orë dhe minuta të tepërta?! Le pastaj ajo ndjenja e hidhur e humbjes! Tani s'kish vlerë më asgjë!
(edhe 1h 59min 47s )
Fërkova sytë fort dhe vendosa të merrja pak ajër të pastër jashtë. Fundja, s'kish ndodhur asgjë! Derën gjithsesi e lashë të hapur dhe dola.
(edhe 1h 35min 14s )
Në ferr? Ç'ne!? Ishte fillim Marsi. Unë po rrokullisesha si fëmijë mbi barin e parkut, po ngopesha me aromën e pemëve dhe me freskinë! Si s'më kishte shkuar ndër mend të vija këtu çdo pasdite!
(edhe 0h 10min 45s )
U përsërit e njëjta situatë! Engjëlli m'u shfaq përsëri dhe, unë ndodhesha edhe njëherë përballë tij në shtëpinë time! Këtë herë lëshova një klithmë habie. Më kishin mbetur edhe pak minuta kohë, kështu që vendosa të arratisesha. Dera qe e hapur:
-Demonët do të vinë dhe, ti, kudo që të ndodhesh, do t'u dalësh përpara! Ata do të të kryqëzojnë, do të të rrjepin eksodermën, do të djegin mezodermën, do të ushqehen me organet e tua dhe dikur, ti do të gjendesh në rrethin e premtuar! Ujë i përvëluar do të derdhet mbi ty, herë pas herë do të të veshin me lëkurë të re, për të të rrjepur dhe djegur deri në pafundësi... Më thuaj, do t'i presësh apo do të largohesh?

(edhe 0h 0min 1s )
-Ik e, mos u kthe më nga vendi ku do të të dërgoj Unë!
Sytë unë i mbaj mbyllur dhe lëviz fare pak këtu ku jam. Por sa herë i hap, shoh hapat e tyre!
 
2.
Dukej i qetë dhe shpërfillës. Unë picërrova sytë! Sapo kisha mbaruar së lari enët dhe, shfaqjen e një ëngjëlli as nuk e kisha ëndërruar. Por, më në fund e la shpërfilljen dhe me fytyrën e bardhë shqiptoi fjalët:
-Pas pesë ditësh ti do të vdesësh. Në qiellin e gjashtë në parajsë do të jetosh ti, ndërsa të tjerët do të dinë të vdekur.
Hera e parë... Kjo s'më kish ndodhur kurrë! Kisha dëshirë të pija një gotë e të festoja! Fundja, tha parajsë...!
(edhe 5 ditë 1h 1 min 1s)
Shtanga dhe vështrova dyshemenë. Pije alkoolike gjithsesi s'kisha në shtëpi. Isha ende e lirë, mund të vazhdoja të ecja e të dilja nga njëra prej dyerve të drunjta. Mund të bëja sikur nuk e kisha dëgjuar zërin e tij dhe të laja edhe dyshemenë, të cilës vazhdoja t'ia ngulja sytë.  (edhe 4 ditë 80h 5min 1s)
Fillova të telefonoj ca njerëz që kisha vite pa ia dëgjuar zërin. Mora leje nga puna dhe vendosa të vizitoja nënën, të cilën nuk e shihja që prej dy muajsh. Kur e takova, nuk e mbajta dot:
(edhe 3 ditë 58h 56min 43s)
-Po ti ke qenë gjithnjë njeri i mirë... atje në parajsë do të harrosh çdo hall...
Lumenj me verë do të rrjedhin atje, frutat dhe gjithë të mirat që njeh si dhe ato që s'njeh syri ynë, të presin ty.
(edhe 3 ditë 57h 4min 3s)
Nuk dija si të dilja nga kjo gjendje. Unë nuk doja të vdisja, nuk i doja lumenjtë me verë dhe as frutat që do më zinin frymën.
Unë doja të pija kafenë me pak qumësht të mëngjesit, të shkoja në punë e të kthehesha sa më shpejt në shtëpi.
(edhe 3 ditë 57h 3min 3s)
I kërkova nënës të arratisej me mua. 
-Të vinë demonët e të na marrin për në ferr thua ti?!
S'është teprim të them se e urreva në atë çast. U largova për të takuar të dashurin tim e, për t'u ndarë nga ai.
(edhe 3 ditë 53h 3min 56s)
-Arratisu me mua! -tha ai.
-Të vinë demonët e të na marrin të dyve për në ferr thua ti?!
Dreqi e marrtë! U ktheva për në shtëpi.
(edhe 3 ditë 50h 12min 5s)
Të nesërmen, letërshpërndarësi s'më dha letrën që mbante në dorë.
-Ka të reja nga nëna juaj, zonjushë...
(edhe 2 ditë 47h 50min 7s )
Rreth trupit të saj vinin rrotull tre meshkuj të policisë dhe një hetues veshur me të bardha.
-Ka vrarë veten dje në mbrëmje... Nuk e kuptoj, ç'i shtyn njerëzit të bëjnë një gjë të tillë! Të vrasësh veten?! Po të gjithë e dinë se shkon menjëherë në ferr...
Idiot, mendova unë.
(edhe 2 ditë 47h 50min 6s )
Përtej, në gjysmëhije, m'u shfaq imazhi i të dashurit. Belbëzova disa gjëra të përgjithshme dhe vrapova për tek ai. 
(edhe 2 ditë 46 h 34min 56s )
Shkoja e vija nëpër dhomë në shtëpinë e tij. Nuk e shihja gjëkundi.
(edhe 2 ditë 46h 31min 59s )
Me gërshërën, që gjendej mbi komodinë, e vrava dhe, i lashë ashtu, të shtrirë mbi krevat siç ishin përpara se unë të hyja në dhomë.
(edhe 2 ditë 45h 5min 6s )
Më mbytën lotët dhe mezi e pashë ëngjëllin, i cili u sërish u shfaq:
-Do të jetosh në rrethin e katërt të ferrit, ndërsa të tjerët do të të dinë të vdekur! Do të heqësh dhembje njëzet herë më të forta se dhembja më e rëndë që ke përjetuar ndonjëherë në jetën tënde këtu në tokë!

(edhe 0h min 0s)

Ike dhe s'e vrave mendjen...

Kur ndodhem në trotuarin e Rrugës së Dibrës, nga hotel Tirana gjer te kryqëzimi me Rrugën e Barrikadave, e cila në fund të viteve gjashtëdhjetë u mbiquajt marrëzisht Broadway, shoh me pikëllim se, kjo pjesë rruge e ngushtë dhe e shkurtër, nuk ka asgjë të veçantë dhe tërheqëse; ndërtesat në të dyja anët janë të rëndomta dhe, nuk përbëjnë veçse një karikature të përfytyrimit tim. Edhe njerëzit që sillen rrotull aty, apo që hyjnë e dalin nëpër ca restorante të lirë, që të mbysin me erërat e rënda të gatimeve, më së shumti janë nga ata që vijnë në Tiranë për të kryer ndonjë punë të ngutshme. Po, ç'bëhet? Mapo-ja e madhe (eh! ajo veçse e madhe mund të na dukej atëherë, edhe pse sipërfaqen nuk e kishte më tepër se dyqind metra katrorë) është prishur, por bodrumi i saj, dikur përplot ujëra të pista, është kthyer në një disko, që kumbon thellë, ndërsa mbi dyshemenë e betonuar trashë, parkohen ditë e natë makina luksoze... Po ku kuptohej Broadway pa Mapo-n? Ishte pothuaj e pamundur dhe e pakuptimtë që, të kaloje aty dhe të mos hyje një herë në Mapo. Ajo kishte dy dyer dhe, ti do të përdorje njërën për t'u futur brenda dhe tjetrën për të dalë. Sa për të blerë gjësend as që bëhej fjalë fare, sepse nëpër raftet e reparteve të Mapo-s, nuk kishte veçse mallra të vjetruar dhe krejt të padëshirueshëm, si të ishin skarcitete. Këmishët, pantallonat, apo edhe ndonjë kostum, ne e qepnim privatisht te disa terzi, që punonin mbrëmjeve fshehtësish nëpër shtëpitë e tyre, nga frika se mos i kallëzonin fqinjët ziliqarë të organizatat e masave të lagjes ku banonin. Çudi, se si mbaheshin në këmbë NPV-të, (Ndërmarrjet e Prodhimit të Veshjeve) përderisa edhe fshatarët, kur martoheshin, mëdysheshin gjatë, gjersa vendosnin përfundimisht të futeshin në një kostum nëpëvë qesharak e demode. Kur furnizohej Mapo-ja me lesh akrilik, (pika leshit!) me këpucë të reja, paksa të përmisuara në formë, orë dore, apo çorape burrash me ngjyra të çelura, ne e merrnim vesh të parët dhe, zinim radhë menjëherë, pa i llogaritur favoret që na bënin shitëset, duke na i fshehur nën banak ato që kërkonim. Të hyrit çdoherë në Mapo, ishte kthyer në një ritual, gjatë të cilit kaloje disa minuta në sfond të mallrave industrialë për t'u ndier një çikë më shumë qytetar, përshëndesje një e nga një shitëset, që, shkriheshin në muhabet tetë orë rresht, apo edhe i vareshe ndonjërës mbi banak, sipas lidhjeve...  E dinim përmendësh gjithçka kishte nëpër vitrinat e Mapo-s, a thua se ato çka ekspozoheshin aty, ishin objekte të çmuara muzeale, që nuk lëvizeshin dhe nuk shiteshin. Madje, edhe çelësat e këtyre vitrinave, nuk i mbanin shitëset e Mapos, por ata specialistët që ishin caktuar enkas për të zbukuruar vitrinat në të gjithë Tiranën e atëhershme. Dua atë stofin polak, që është shpalosur ja, atje në vitrinë, mund t'i drejtoheshe ti, fjala vjen, shitëses së repartit të stofrave; ç'thua! Do të mbetej pa mend ajo, duke të gjetur fajtor, vitrinat nuk prishen, apo ti shok kërkon që të huajt që vizitojnë Shqipërinë e lulëzuar, të deklarojnë me zell se në atdheun tonë dyqanet popullore janë bosh?! Me se ta zëvendësoj unë pastaj atë stof që dashke ti medoemos? Kësisoj, e kush mund të harroj ariun e bardhë polar prej alabastri (emblemën e vërtetë të Mapos) motoçikletën e kuqe Jawa, televizorin sovjetik Record, biçikletën sportive Favorit, apo këpucët ngjyrë portokalli Bata, që kushtonin sa një rrogë e mirë pesëmbëdhjetëditëshe? Secili prej këtyre objekteve ishte unikal dhe, kishte pakëz ngjyrë, sepse e gjithë Mapoja, pastaj ishtë një sfond i zi, apo gri, si i shkumuar. E pra, veçse hynim e dilnim në Mapo (ma-gazina po-pullore) dhe, ngaqë e lypte kryerja tërësisht e ritualit, pyesnim herë pas here si somnabulë: a pritet të vijnë çorape bezhë, apo me kuadrate? po terital, po politeistër, apo këpucë me majë? (po gopi i sat' ëme?) Megjithatë, shpesh, me ato që qepnim privatisht nëpër zanatçinj, bëheshim më qesharakë sesa çdo të bëheshim me veshjet standarde. Më tej? Rreshti i dyqaneve që vazhdonte menjëherë pas Mapos, gjithashtu është rrafshuar dhe nuk është më ajo rrojtorja me gazetat e ditës mbi tryezën e mesit, me shishet e livandës dhe brisqet vetëtitës të rojes, më letërngjitësen e mizave në tavan dhe radion e potershme të stërvjetër Philips, prej së cilës, të shtunave, apo të dielave, mund të dëgjoje kronikat gjithë atmosferë të ndeshjeve të futbollit. Nuk është, sigurisht, as pastiçeria me tortat shkumë të piksur dhe aparatin e famshëm Cattabriga, i mbetur që nga koha e Italisë, i cili centrifugonte dhe ngrinte kremin e akulloreve; s'është më as peshorja publike tek ai cepi i vogël bosh mes dyqaneve, peshorja me fotografitë e artistëve, të ngjitura përpara, dhe gruan me të zeza që rrinte me këmbë dhe nuk të thoshte se sa kilogramë rëndoje, por vetëm të merrte paratë, nuk është më ëmbëltorja me sheqerka dhe karamele, me bonbonët e ngjyrosura dhe farërat e pjekura ku shisnin dy vëllezërit faqekuq, tullacë dhe të shkurtër, të cilët ngaqë buzëqeshnin mirësisht tërë kohës, dukeshin sikur ishin të sheqerosur edhe vetë, s'është më as... Pa u prishur ende kanë mbetur hotel Vjosa, që ndërkohë është restauruar plotësisht dhe, ka ndërruar emër, hoteli tjetër në fund, Valbona, që zihej shpesh nga sportistët e skuadrave udhëtuese, por që tani aty ka zyrat e saj një kompani e fuqishme sigurimesh dhe, dyqani i ushqimeve i Çakmihianëve, që ua shtetëzuan menjëherë pas Çlirimit, por që çifti i plakur armen që e lejuan të punësohej në ish-pronën e tij, e harronte herë pas herë këtë fakt, tek i rrëmbente pasioni i shitjes gjithë marifete të vogla tregtarësh. Ah; patjetër që ka mbetur pa u prishur edhe pallati me kutiçka, (i kritikuar rëndë nga partia si ndërtesë moderniste dhe kubiste) ku, megjithatë, banonin disa artistë dhe shkrimtarë zyrtaristë, së bashku me Kadarenë, i cili, gjatë kohës që ndërtohej ky pallat, vinte herë pas here te vendi i ndërtimit së bashku me arkitektin e tij, për ta përcaktuar të dy vendin ku do të hapej vrima e oxhakut të dhomës së punës, sepse, ndërkohë Komiteti Ekzekutiv i rrethit, ia kishte premtuar apartamentin... Kur përfundoi së ndërtuari pallati dhe, Kadareja filloi të banojë aty, shumë poetë të rinj e pinin fërnetin (atëherë fërneti ishte pija në modë e poetëve) te lokali ndënë pallatit dhe, kur shihnin Kadarenë të vinte në shtëpi, thoshin frazën e tyre të pandryshueshme: bah, kur ulet Kadareja të shkruajë vallë; ai gjithë ditën veçse lëviz... Por në anën tjetër të rrugës nuk është më as ai dyqani i vogël i luleve, as libraria me libraren e bukur, që ishte e detyruar t'ua ruante çdo libër të ri që dilte miqve të saj të shumtë, nuk janë më as të dyja birraritë njëra pas tjetrës, as sallameria, e vetmja n'atë kohë në të gjithë Tiranën; as dyqani ku riparoheshin këpucët e mjera, as ai ku priteshin rripet e orëve, as qebaptorja me piper të kuq, ku piqeshin bërxolla dhe qofte, që u quajt Flora, sipas disa rrëfenjave të ujdisura në Institutin e Studimeve Marksiste-Leniniste dhe ku, gjersa u mbyll, u shiten veçse veprat e Enverit. Por nuk janë më as ato pellgjet e përhershme dhe të kaltër si sy të mirë, në hyrjen e rrugicës që të çonte te kinema "17 Nëntori", të cilët ulnin poshtë retë me përskuqje të largët perëndimin. Ishim te lokali poshtë apartamentit të Kadaresë dhe njëri nga miqtë tanë, që e thërrisnin me nofkën studenti i përjetshëm filloi të na recitojë gati përvajshëm vargje të Eseninit:    

Ike mike dhe s'e vrave mendjen     

Kë le pas të vuajë i pashpresë...     

Sakaq e pinte fërnetin si të ishte lëngu më jetëdhënës në botë dhe shkrehej: si ta lë unë, or'miq, Qytetin Studenti, si ta lë! Si t'i lë dritaret më ato fytyrat e vajzave; që hyjnë e dalin si rastësisht; ja më thoni! Po drurët tutje, ku humbim netëve dhe bëjmë dashuri mes aromës së pyllit? Hë, flisni, mos më flini gjumë! Këta dy djemtë janë tiranas e, megjithatë, vijnë e na shoqërojnë me qejf të madh gjer lart te konviktet. Po rrugët e Tiranës si t'i lë? Po Broadway-n me ato femrat që më çmendin fare? Pas ndonjë ore pamë të vinte Kadareja, i shoqëruar me nja dy broduejsa, të cilët i takonte shpesh dhe u jepte edhe ndonjë gjë për të lexuar. Përsëri, njëri nga tavolina tha: bah! sa mirë i venë punët Kadaresë, por, kur shkruan vallë...  Studenti i përjetshëm, që rrotullonte gotën e fërnetit nëpër duar për ta mbushur me reflekse në kundërdritë, na porosit: më kujtoni, kur të dalim që këtej, të shkoj te Mapoja përballë, sepse dua të shihem pak tek ato pasqyrat e kristalit. Të tregojnë të bukur ato! Pa le kujt pasaniku ia kanë rrëmbyer! Ah, si ike mike dhe s'e vrave mendjen... 

Dielli dhe Rrëketë

Kështu the në mëngjes lart e poshtë në të gjithë qytetin; çfarë shiu ra mbrëmë jashtë, ra dhe brenda shtëpisë...

Kështu the dhe partia e di. Pastaj aq shumë u qullën trarët e vjetër të çatisë, sa kur u gdhi, u tmerruam nga kërpudhat e zeza, që ishin zhvilluar shpërthyeshëm gjatë natës dhe vareshin teposhtë si bolla kërcënuese...
Deshe t'i prekësh njerëzit me kushtet e vështira në të cilat gjoja jeton; deshe t'i revoltosh dhe t'i armiqësosh ndaj pushtetit, por populli ynë revolucionar, nuk e ka mendjen të shqetësimet e tua të vockla prej mikroborgjezi. Republika jonë popullore, është i vetmi vend në botë, që ndërton me sukses socializmin, që çan me sukses rrethimin e egër imperialisto-revizionist, që ka një ekonomi të qëndrueshme, që nuk njeh kriza, inflacion, papunësi, ngritje çmimesh dhe fenomene të tjera negativë, që gërryejnë shoqërinë e vendeve borgjezo-revizioniste. Por ti, duke vënë interesin personal mbi atë të përgjithshëm, përqurresh rrugëve dhe,ç'është më e keqja, merr penën dhe katranos një poemë, që mban titullin e palejueshëm “Dielli dhe Rrëketë”. Përse ti, përgjithëson fare pa të drejtë një ngjarje krejt personale? Sigurisht, që kjo pegerë libreske, s'është veçse një çoroditje ideologjike dhe politike, që shtrembëron me dashje natyrën e pushtetit tonë popullor dhe, njëherësh, edhe marrëdhëniet e pazgjidhshme parti-popull. Por, ç'bëhet, pyesim ne, kush i boton këto shkarravina?
Ne sugjerojmë të mbahet qëndrim i ashpër kritik edhe ndaj redaktorëve të gazetës “Zëri i rinisë”, të cilët, duke u treguar syleshë, botojnë pa hezitim gjithçka u dërgon ky autor. A marrin pjesë rregullisht në orët e edukimit politik këta redaktorë; punë fizike një muaj në vit, bëjnë në bazë?
Po lajmet në mbrëmje, a i ndjekin, apo e kanë harruar një herë e mirë luftën e klasave, të cilën partia e zhvillon brenda gjirit të saj? Nëse do të silleshim kështu të gjithë, Shqipëria, atdheu ynë i dashur, nuk do të quhej më “feneri ndriçues i komunizmit në Adriatik”!
Përse nuk pyesin gazetarët e “Zërit të rinisë”, shkon, apo nuk shkon autokinemaja në fshat, shtypi i partisë a shkon? Përse nuk shkruajnë ata për kishat dhe xhamitë e kthyera në vatra kulture, në depo drithi (domethënë bereqeti...) apo në magazina veglash bujqesore? Apo atyre u bie ndër mend të pyesin në telefon të afërmit dhe miqtë vetëm nëse doli sot terital në mapot ë qytetit?
Ndoshta i rënduam pak si tepër, por ne, duke gjykuar si revolucionarë, mendojmë se është më mirë ta parandalosh të keqën ende pa u shfaqur....
Por të kthehemi të poema në fjalë. Ja, si fillon ajo:
Ndërsa çatia e atdheut tim është
e kaltër dhe optimiste,
Çatia e shtëpisë sime qaramane është...
 

Ç'kuptim kanë këto vargje të mbrapshta?! A nuk është “çatia e atdheut” vetë çatia e popullit? Atëherë, çfarë mëton ky poet (kështu po e quajmë ende), që shkollën ia dha partia? Sipas tij, të gjithë na qenkan keq e mos më keq, ndërsa burokratët e pushtetit na flekan “gjumë të ëmbël” dhe, në mëngjes, ua mbyllkan derën në surrat punëtorëve duarartë, në një kohë që strehojnë gjithë “sojin dhe sorollopin e tyre”. Madje, këta burokratë, të cilëve “do t'ua thyejë dhëmbët dhe dhëmballët klasa punëtore”, paskan degjeneruar deri në atë shkallë sa, “për një cigare me filtër”, të venë përpara një apartament apo një të drejtë studimi për vajzën!!

Ende më keq: autori na bën thirrje edhe neve, që të bashkohemi nën flamurin e tij të rreckosur kundër burokratëve shpirtkazmë (!!!), që po ua thithin gjakun si shushunja njerëzve të ndershëm. Jo, more! Sipas teje, ne të ngrihemi dhe të përmbysim pushtetin popullor dhe diktaturën e proletariatit, që na hapën sytë dhe krijuan njeriun e ri? A, kështu e ke kuptuar ti luftën, që zhvillon partia kundër burokracisë? Vargjet e tua gumëzhijnë haptazi vetëm për anarshi dhe rebelim!

Shoku Jani dhe shoku Zeqo të poemës tënde, nuk mund të mos jenë përgjithësime artistike, por ja, që këto përgjithësime na qenkan negativë. Si kështu, i dashur poet? Si nuk na jep, qoftë edhe një herë të vetme, të drejtën të mendojmë se burokrati Jani apo Zeqo janë “tipa të rastit”?

Atëherë, dëgjo të mësosh nga ne, nesër, kur të mos jetë ende vonë, të bësh një autokritikë të sinqertë dhe, aspak formale!

Sistemi ynë shoqëror, duke qenë pa dyshim më i përparuari në botë, nuk pjell kurrsesi monstra si ata burokratët e tu, apo si ata “pashallarët e kuq, me tesera partie”, more vesh? Madhështia dhe forca e partisë sonë heroike, qëndron te farkëtimi i unitetit të çeliktë me popullin. Në Shqipërinë tonë të lulëzuar, nuk ekziston ndonjë parti, që të rrijë këmbëkryq e të numërojë në mënyrë sentimentale “meloditë diletante të pikave të shiut”. Si e harron ti vallë trekëndëshin monolit parti-popull-pushtet? Ku je molepsur dhe, nga kush? E ha bukën e popullit dhe harron bllokadën e egër imperialisto-revizionistë, që i kanë bërë vendit tonë Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Sovjetik, harron që ushtria jonë e lavdishme, ushtri e popullit ushtar, ruan ditë e natë kufijtë tanë të shenjtë!

Në vend që të dalësh të dielave nëpër lagjen tënde dhe të shohësh se kush nga të deklasuarit, apo edhe nga njerëzit tanë, që nuk i kanë përvetësuar ende siç duhet mësimet e shokut Enver, kanë ngritur ndonjë antenë-armike për televizionin e tyre, ti del e ankohesh tërë kohës, apo u lexon atyre, që pranojnë ende të shoqërohen me ty, shkrimet e tua pa vlerë.

Ato bollat e zeza në tavanin tënd, do të ta zënë fytin një ditë pikërisht ty, që je mbërthyer me thonj pas pronës së neveritshme private dhe s'e lëshon e s'e lëshon, po nuk more më parë paratë. E ku qëlloi ajo karatina jote mu në qendër të qytetit, aty ku partia ka vendosur të ngrejë një kinotatër gjigant, në të cilin rinia jonë, do të vijë e do të futet drejt e nga fabrika, ashtu e veshur me kominoshe, apo drejt e nga fusha, ashtu me lopatën në sup! Po, kush të pyet ty! Një ditë do të t'i ngrenë partallet me gjithë ç'ke...

Por ne, përsëri kemi të drejtë të pyesim: po Sigurimi i Shtetit, ç'bën? Ç'bën kolektivi ku punon ti? Po Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve, anëtar i së cilës ti vazhdon të jesh pa të drejtë?

Turp për ty, që guxon ta quash shok traktoristin, “që qëndis arat”, elektricistin, “që ndez lulet e llambave nëpër shtëpitë tona”, apo muratorin, “që tek suvaton ballkonin e apartamentit të ri, i vjen një dallëndyshe e gëzuar dhe, ngre çerdhen e saj”. Ti je bukëshkalë! Megjithatë, partia, si gjithmonë, edhe në rastin tënd, mund të tregohet zemërgjerë dhe, të ta japë edhe një herë dorën e ngrohtë. Por në mendojmë se ti duhet të dalësh sa më shpejt në gjyqin e popullit dhe të përgjigjesh!

 

Përshëndetje revolucionare nga të rinjtë e gjimnazit “Mao Ce Dun”.